Второформирано македонско здружение во Србија, Здружение „Илинден” Лесковац

Важноста на запишаниот збор добива на значење кога ќе се соочиме со потребата да пишуваме за богатото и плодно постоење од 20. години. Тогаш настапува страв да не се испушти нешто многу битно, да не се заборави некој заслужен член, а од друга страна не може се да се забележи во во еден текст. Се доаѓа до заклучок дека е време да се направи монографија додека не избледат и ишчезнат дејностите, на тоа не обврзуваат заслужните дејци, но пред се, нашите потомци, вели Маре Каранфиловиќ, започнувајќи ја приказната од Лесковачкото друштво на Македонци „Илинден“..

Македонците од Лесковац со гордост истакнуваат дека Здружението „Илинден“  е второформирано здружение на Македонците во Република Србија. Здружението на Македонците „Илинден“ од Лесковац е формирано 2002. година, благодарејќи на ентузијастот Ивана Цветковиќ и Богомил Тодосовски. Прв претседател на здружението беше Богомил Тодосовски. До сега претседатели на здружението беа и Звонко Петковски, Маре Каранфиловиќ а сегашниот претседател е Саша Златковиќ.

Почеток…

Првите чекори беа многу силни и оставија голем печати обврски кон сите Македонци од Лесковац да продолжат да ги негуваат културата, традицијата и јазикот. На тие темели „Илинден“  создаде културно наследство за почит, вели Маре Каранфиловиќ.

Од првите денови организираше манифестации и беше домаќин на многу културни, уметнички и научни дејци од Македонија: „Вешти жени“, Културно-уметнички друштва од тетово, Куманово и Струмица, писатели, поети, ликовни уматници, музичари, научни дејци, театарски актери, филмски фестивали, уметници-учесници на „Роштиљијадата“ и „Лесковачкиот карневал“. Членовите на Здружението изградија мостови на соработка со многу институции на културата од Македонија.

Гостувавме неколку пати на манифестацијата „Гроздоберче“ во Кавадарци.

Под покровителство на Националниот совет на македонското национално малцинство во Србија отворени се легати на книги на македонски јазик во Народната библиотека „Радоје Домановиќ“ и основното училиште „Васа Пелагиќ“. Две години ја реалиѕиравме манифестацијата „деца за деца“, фестивал на детско литературно творештво. Меѓутоа, како повеќе нема средства за продолжување на активностите, постои опасност да дојде до прекин.

Патот до „Македонското културно катче“

До 2013. година Здружението „Илинден“   немаше свои простории. Меѓутоа, тоа не беше пречка да се формираат секции, да се организираат академии, културни манифестации, книжевни вечери, филмски фестивали, хуманитарни акции и многи други дејности. Бевме домаќини на Свечена седница на членовите на Националниот совет. По тој повод беше спремена и Свечена академија на која присуствуваше тогашниот амбасадор и познатиот македонски режисер Љубиша Георгиевски. Голема благодарност за нашата дејност им должиме на локалната самоуправа на Град Лесковац, Народната библиотека „Радоје Домановиќ“, Туристичката организација Лесковац и училиштата во градов.

Во Лесковачкиот културен центар три години континуирано беше организиран курсот „Добредојдовте на македонскиот јазик“, кој го завршија преку сто граѓани. Тука се подготвени и наставните планови за организирање на курсевите во многу здруженија ширум Србија. Благодарејќи на помошта на нашиот член Саре Ошаковски и дејци – поединци од Македонија дојдовме и до уџебниците по кои се реализирани курсевите.

Благодарејќи на проектот на Владата на Република Македонија и континуираната подршка на локалната самоуправа на Град Лесковац, градоначелникот д-р Горан Цветановиќ и пријателот на нашето Здружение Горан Вукадиновиќ (долгогодишен ракометаш во „Работнички” во Скопје) 2013. година се добиени простории во центарот на градот и оформено е „Македонското културно катче“. Покрај тоа,во Радио Лесковац од 02. април 2013. година започна емитирањето на емисијата на македонски јазик „Македонијо, добар ден“, која ја водеше Мирјана Миловиќ. Емисијата „Македонијо, добар ден“ беше мошне слушана и единствено информативно гласило во Јабланичкиот регион кој ги информира Македонците, но и граѓаните од ругите националности за активностите на Македонците во Србија. Меѓутоа, поради процесот на приватизацијата и поради недостаток на финансиски средства, таа повеќе не се емитува. Емисијата се емитуваше и преку интернет. Оваа емисија имаше и едукативен карактер, бидејќи ги запознаваше граѓаните со историјата, традицијата, културата и убавините на Македонија.

Во проектите на Радио 016 реализиравме десетина емисии на македонски јазик, вели Маре Каранфиловиќ.

Историја, традиција, култура

Со формирањето на „Македонското катче“ продолживме со организирањето на курсевите по македонски јазик и со работилници за историјата, традицијата и културата на македонскиот народ. Во Културното катче се одржувани и предавања од различни области – здравје, етнологија, менаџмент, интеркултурални средби и манифестации со Ромската заедница, проекции на документарни филмови, гостувања на културно – уметнички друштва, театарски представи и друго.

Катчето, покрај тоа што е место каде што се собираат, соработуваат и заеднички работат возрасните припадници на македонската заедница од Јабланичкиот округ, тоа е и место каде што активно ги вклучуваме и младите Македонци во работата на драмската, рецитаторската секција и курсот по македонски јазик.

Етно катчето

Етно катчето е поставка направена од младиот член Никола Миловиќ. Со помош на Националниот совет на македонците во Србија, етно катчето четири години учествуваше  во меѓународната организација „Ноќ на музеите” со својата поставка но и со соодветна програма (македонска кујна, ППТ презентација и рецитации). Пред четири години нашата поставка беше најпосетена во во градот.

Благодарејќи на Мирјана Миловиќ и Центарор за економика беше организиран литературниот и ликовниот фестивал на детското творештво „Деца за децата“, на која учествуваа ученици од основните и средните училишта од цела Србија.

„Илинденски денови”

Во просториите на катчето и во Лесковачкиот културен центар беше реализирана манифестацијата „Илинденски денови” под покровителство на Град Лесковац, а на кој присуствуваа и амбасадорот на Република Македонија во република Србија и претседателот на Националниот совет на Македонците во Србија Борче Величковски. три пати бевме организатори и на манифестацијата Денови на македонската култура, под покровителство на Град Лесковац. Во рамки на оваа манифестација 2018. година беше организирана и детска ликовна колонија која ја водеше академскиот сликар-графичар Света пејиќ. На оваа манифестација присуствуваа амбасадорот на Република Македонија Васко Грков и претседателот на Националниот совет на Македонците во Србија Борче Величковски.

Амбасадорот Грков по тој повод изјави: Македонците се прифатени на достоинствен начин и сите заедно придонесуваат за градење на добрососедски односи меѓу нашите две братски држави. Ние сме две земји кои имаат заедничко минато, но исто така и кои имаат заеднички пат кон иднината. И едните и другите стремиме кон членството во Европската унија и се надевам дека многу брзо ќе дојде моментот кога двете наши земји, но и целиот регион ќе бидат дел од таа заедничка Европа за доброто на младите особено, но и на сите нас.

Манифестацијата ја отвори претседателот на Собранието на Град лесковац Александар Ѓурковиќ, кој истакна дека Градот Лесковац големо внимание им посветува на човечките и малцинските права, како и на политиката на меѓусобно почитување, разбирање и уважување на различностите: „Ваквите манифестации имаат за цел да ги зачуваат идентитетот, традицијата, обичаите и културата на пруипадниците на националните малцинства. Во Лесковац живеат околу 450 Македонци, кои се вистински пример за добра интеграција. Сакам и во иднина да бидат активни учесници во локалниот живот“.

Гостите и присутните членови и сограѓани ги поздрави претседателот Саша Златковиќ.

„Денови на македонската култура”

На манифестацијата „Денови на македонската култура” во 2019. година присуствуваше градоначелникот др. Горан Цветановиќ, амбасадорот на Република Македонија Александар Поповски и претседателот на Националниот совет на Македонци во Република Србија Борче Величковски.

Манифестацијата ја отвори господинот Горан Вукадиновиќ:

„Еден од најважните сегменти на одржлив развој на секое општество е културата. Лесковац е град кој со гордост го носи својот културен идентитет. Големо задоволство е што нашиот град стана еден од културните центриво земјата. Еден добар збор за лесковац се слуша далеку и нема непредок без прифаќање на сопствениот и туѓиот културен идентитет. Се надевам дека оваа манифестација ќе придонесе за зајакнување на веќе силните врски помеѓу Лесковац и Македонија“.

Програмата ја водеа Јелена Гавриловиќ и Емилија Миловиќ. Рециталот го изведоа членовите на драмско-рецитатортската секција со најмладиот член Михајло Миловиќ и учениците од основните училишта кои го изучуваат предметот Македонски јазик со елементи на национална култура. За музичкиот дел на академијата беа задолжени Исидора и Лана Цветковиќ.

Неговата екселенција Александар Поповски ја пофали соработката помеѓу Здружението на Македонците и градот Лесковац и на сите Македонци им го честита Денот на македонската револуционерна борба.

„Нашите народи се слични, тие ги делат истите обичаи и културни вредности. Во интерес на сите нас е да соработуваме заедно на економско, културно и политичко поле“, и стакна Поповски и го потенцираше значењето на потенцијалот на туристичката соработка.

Борче Величковски, претседател на Националниот совет на македонци во Србија, по тој повод рече дека Денот на македонската револуционерна борба треба да да покаже дека народот отсекогаш го имал својот слободарски дух, секогаш се труди да живее како слободен народ и да има најдобри односи со сите нации, сите соседи. „Едни од најквалитетните и најдобрите односи се односите со Србија. Македонците и Србите се најдобри соседи, најдобри пријатели, братски и сестрински односи”, помеѓу другото, истакна Величковски.

Прв чекор кон изработката на монографијата на Здружението „Илинден”

На крајот на овој текст, мораме да им се извиниме на сите членови за онаа што нее споменато. Се надеваме дека ова ќе бидне наш прв чекор кон изработката на монографијата на Здружението „Илинден”.

Со својата дејност тоа го заслужуваат сите негови членови. Мораме да истакнеме дека многу наши членови се носители на Златни плакети на националниот совет на Македонци во Србија, како и на други бројни награди и признанија. Тоа секако е заслужено. Предметот, Македонски јазик со елементи на национална култура, се изучува во Основното училиште „Коста Стаменковиќ” и Основното училиште „Бора Станковиќ“ од Богојевце. За овој предмет целата работна група за изработка на Плановите и програмите на настава и учење ја чинеа членови од Лесковац. И за изработка на новите учебници за овој предмет се членови од нашиот град, заклучува Mаре Каранфиловиќ.

Drugo makedonsko udruženje u Srbiji, leskovačko udruženje „Ilinden“

Važnost pisane reči dobija na značaju kada se suočimo sa potrebom da pišemo o bogatom i plodnom postojanju od dvadeset godina. Zatim postoji strah da se nešto veoma bitno ne izostavi, da se ne zaboravi dostojan član, a s druge strane, ne može se sve zabeležiti u jednom tekstu. Dolazimo do zaključka da je vreme da se napravi monografija dok delatnosti ne blede i nestanu, na to nas obavezuju zaslužni akteri, ali pre svega naši potomci, kaže Mare Karanfilović, otpočinjući priču od leskovačkom udruženju Makedonaca “Ilinden”.

Leskovački Makedonci sa ponosom ističu da je Udruženje „Ilinden“ drugo udruženje Makedonaca u Republici Srbiji. Udruženje Makedonaca „Ilinden“ iz Leskovca osnovano je 2002. godine, zahvaljujući entuzijasti Ivani Cvetković i Bogomilu Todosovskom. Prvi predsednik udruženja bio je Bogomil Todosovski. Do sada su predsednici udruženja bili Zvonko Petkovski, Mare Karanfilović, a aktuelni predsednik je Saša Zlatković.

Početak…

Prvi koraci su bili veoma snažni i ostavili su veliki pečat na obavezu svim Makedoncima iz Leskovca da nastave da neguju kulturu, tradiciju i jezik. Na tim temeljima „Ilinden“ je stvorio kulturno nasleđe za poštovanje, kaže Mare Karanfilović.

Od prvih dana organizovao je manifestacije i ugostio mnoge kulturno-umetničke i naučne aktere iz Makedonije: „Vešte žene“, Kulturno umetnička društva iz Tetova, Kumanova i Strumice, pisce, pesnike, umetnike, muzičare, naučne stvaraoce, pozorišne glumce, filmskih festivala, umetnika učesnika „Roštiljijade” i „Leskovačkog karnevala”. Članovi Udruženja su izgradili mostove saradnje sa mnogim kulturnim institucijama iz Makedonije.

Više puta su gostovali na manifestaciji „Berba grožđa“ u Kavadarcima.

Pod pokroviteljstvom Nacionalnog saveta makedonske nacionalne manjine u Srbiji, u Narodnoj biblioteci „Radoje Domanović“ i OŠ „Vasa Pelagić“ otvoreni su legati knjiga na makedonskom jeziku. Dve godine realizovali smo manifestaciju „Deca za decu“, festival dečjeg literarnog stvaralaštva. Međutim, kako nema više sredstava za nastavak aktivnosti, postoji opasnost da dođe do prekida.

Put do “Makedonskog kulturnog kutka”

Udruženje „Ilinden” do 2013. godine nije imalo svoje prostorije. Međutim, to nije bila prepreka da se formiraju sekcije, organizuju akademije, kulturne manifestacije, književne večeri, filmski festivali, humanitarne akcije i mnoge druge aktivnosti. Bili smo domaćini Svečane sednice članova Nacionalnog saveta. Tim povodom priređena je Svečana akademija kojoj je prisustvovao tadašnji ambasador i poznati makedonski reditelj Ljubiša Georgievski. Veliku zahvalnost za našu aktivnost dugujemo lokalnoj samoupravi Grada Leskovca, Narodnoj biblioteci „Radoje Domanović“, Turističkoj organizaciji Leskovca i školama u gradu.

U leskovačkom kulturnom centru u kontinuitetu tri godine organizovan je kurs „Dobro došli na makedonski jezik“, koji je završilo preko stotinu građana. Ovde se pripremaju i nastavni planovi i programi za organizovanje kurseva u mnogim udruženjima širom Srbije. Zahvaljujući pomoći naše članice Sare Ošakovski i stvaraoca – pojedinaca iz Makedonije, došli smo i do udžbenika po kojima su kursevi realizovani.

Zahvaljujući projektu Vlade Republike Makedonije i kontinuiranoj podršci lokalne samouprave grada Leskovca, gradonačelnik dr Goran Cvetanović i prijatelj našeg Udruženja Goran Vukadinović (dugogodišnji rukometaš „Rabotničkog“ u Skoplju) 2013. godine dobija prostorije u centru grada i formira se „Makedonski kulturni kutak“.

Pored toga, Radio Leskovac je 2. aprila 2013. godine počeo sa emitovanjem emisije na makedonskom jeziku „Makedonijo, dobar dan“, koju je vodila Mirjana Milović. Emisija “Makedonijo, dobar dan” bila je veoma slušana i jedino informativno glasilo u Jablaničkom kraju koji Makedonce, ali i građane drugih nacionalnosti, informiše o aktivnostima Makedonaca u Srbiji. Međutim, zbog procesa privatizacije i nedostatka finansijskih sredstava, više se ne emituje. Emisija je takođe emitovana na internetu. Ova emisija je imala i edukativni karakter, jer je građane upoznala sa istorijom, tradicijom, kulturom i lepotama Makedonije.

U projektima Radija 016 realizovali smo desetak emisija na makedonskom jeziku, navodi Mare Karanfilović.

Istorija, tradicija, kultura

Osnivanjem „Makedonskog kutka“ nastavljeno je sa organizacijom kurseva makedonskog jezika i radionica o istoriji, tradiciji i kulturi makedonskog naroda. U Kulturnom kutku održavaju se i predavanja iz različitih oblasti – zdravstva, etnologije, menadžmenta, interkulturalni susreti i događaji sa romskom zajednicom, projekcije dokumentarnih filmova, posete kulturno-umetničkih društava, pozorišne predstave i drugo.

Kutak, pored toga što je mesto okupljanja, saradnje i zajedničkog rada odraslih pripadnika makedonske zajednice iz Jablaničkog okruga, to je i mesto gde aktivno uključujemo mlade Makedonce u rad dramske, recitatorske sekcije i kursu makedonskog jezika.

Etno kutak

Etno kutak je ambijent koji je kreirao mladi član Nikola Milović. Uz pomoć Nacionalnog saveta Makedonaca u Srbiji, etno kutak je četiri godine učestvovao u međunarodnoj organizaciji „Noć muzeja“ svojom postavkom ali i prigodnim programom (makedonska kuhinja, PPT prezentacija i recitacije). Pre četiri godine naša postavka je bila najposećenija u gradu.
Zahvaljujući Mirjani Milović i Centru za ekonomiju, organizovana je književno-likovna smotra dečjeg stvaralaštva „Deca za decu“ na kojoj su učestvovali učenici osnovnih i srednjih škola iz cele Srbije.

„Ilindenski dani“

U prostorijama kutka i Leskovačkog kulturnog centra održana je manifestacija „Ilindenski dani“ pod pokroviteljstvom Grada Leskovca, kojoj su prisustvovali ambasador Republike Makedonije u Republici Srbiji i predsednik Nacionalnog saveta Makedonaca u Srbiji Borče Veličkovski. tri puta smo bili organizatori manifestacije Dani makedonske kulture, pod pokroviteljstvom Grada Leskovca. U okviru ove manifestacije 2018. godine organizovan je dečji likovni kamp koji je vodio akademski slikar-grafičar Sveta Pejić. Ovom događaju prisustvovali su ambasador Republike Makedonije Vasko Grkov i predsednik Nacionalnog saveta Makedonaca u Srbiji Borče Veličkovski.

Ambasador Grkov je tom prilikom rekao: Makedonci su prihvaćeni na dostojanstven način i svi zajedno doprinose izgradnji dobrosusedskih odnosa između naše dve bratske zemlje. Mi smo dve zemlje koje imaju zajedničku prošlost, ali i koje imaju zajednički put u budućnost. I jedni i drugi težimo članstvu u Evropskoj uniji i nadam se da će vrlo brzo doći trenutak kada će naše dve zemlje, ali i ceo region, biti deo te zajedničke Evrope za dobrobit posebno mladih, ali i za sve nas.

Manifestaciju je otvorio predsednik Skupštine grada Leskovca Aleksandar Đurković, koji je istakao da Grad Leskovac veliku pažnju poklanja ljudskim i manjinskim pravima, kao i politici međusobnog uvažavanja, razumevanja i uvažavanja različitosti: „Ovakve manifestacije imaju za cilj očuvanje identiteta, tradicije, običaja i kulture pripadnika nacionalnih manjina. U Leskovcu živi oko 450 Makedonaca, koji su pravi primer dobre integracije. Želim da i ubuduće budu aktivni učesnici lokalnog života“.

Goste i prisutne članove i sugrađane pozdravio je i predsednik Saša Zlatković.

„Dani makedonske kulture“

Manifestaciji „Dani makedonske kulture“ 2019. godine prisustvovali su gradonačelnik dr. Goran Cvetanović, ambasador Republike Makedonije Aleksandar Popovski i predsednik Nacionalnog saveta Makedonaca u Republici Srbiji Borče Veličkovski.

Manifestaciju je otvorio gospodin Goran Vukadinović:

„Jedan od najvažnijih segmenata održivog razvoja svakog društva je kultura. Leskovac je grad koji sa ponosom nosi svoj kulturni identitet. Veliko je zadovoljstvo što je naš grad postao jedan od kulturnih centara zemlje. Lepa reč o Leskovcu daleko se čuje i nema napretka bez prihvatanja svog i tuđeg kulturnog identiteta. Nadam se da će ovaj događaj doprineti jačanju već jakih veza između Leskovca i Makedonije“.

Program su vodile Jelena Gavrilović i Emilija Milović. Recital su izveli članovi dramsko-recitatorske sekcije sa najmlađim članom Mihajlom Milovićem i učenici osnovnih škola koji izučavaju predmet Makedonski jezik sa elementima nacionalne kulture. Za muzički deo akademije bile su zadužene Isidora i Lana Cvetković.

Njegova ekselencija Aleksandar Popovski pohvalio je saradnju Udruženja Makedonaca i grada Leskovca i čestitao svim Makedoncima Dan makedonske revolucionarne borbe.

„Naši narodi su slični, dele iste običaje i kulturne vrednosti. U interesu svih nas je da zajedno sarađujemo na ekonomskom, kulturnom i političkom planu“, rekao je Popovski i istakao značaj potencijala turističke saradnje.

Borče Veličkovski, predsednik Nacionalnog saveta Makedonaca u Srbiji, rekao je tom prilikom da Dan makedonske revolucionarne borbe treba da pokaže da je narod uvek imao svoj slobodarski duh, da se trudi da uvek živi kao slobodan narod i da ima najbolje odnose sa svim narodima, svim susedima.

„Jedan od najkvalitetnijih i najboljih odnosa su odnosi sa Srbijom. Makedonci i Srbi su najbolje komšije, najbolji prijatelji, bratski i sestrinski odnosi“, između ostalog, napomenuo je Veličkovski.

Korak ka izradi monografije Udruženja „Ilinden“

Na kraju ovog teksta moramo da se izvinimo svim članovima za ono što nije pomenuto. Nadamo se da će ovo biti naš prvi korak ka izradi monografije Udruženja „Ilinden“. Svojom aktivnošću svi njeni članovi to zaslužuju.

Moramo istaći da su mnogi naši članovi nosioci Zlatnih plaketa Nacionalnog saveta Makedonaca u Srbiji, kao i drugih brojnih nagrada i priznanja. To je svakako zasluženo. Predmet, Makedonski jezik sa elementima nacionalne kulture, izučava se u Osnovnoj školi „Kosta Stamenković“ i Osnovnoj školi „Bora Stanković“ iz Bogojevca. Za ovaj predmet celokupnu radnu grupu za izradu Planova i programa nastave i učenja činili su članovi iz Leskovca. U izradu novih udžbenika za ovaj predmet uključeni su i članovi iz našeg grada, zaključuje Mare Karanfilović.