Studija Zavoda za zaštitu spomenika čuva knjaževačko nasleđe (VIDEO)
Iako Knjaževac obiluje graditeljskim nasleđem trenutno je zaštićeno pet pojedinačnih spomenika kulture u samom gradu i 11 nepokretnih kulturnih dobara na celoj teritoriji opštine. Zbog zaštite prostorno kulturno istorijskih celina u Knjaževcu Zavod za zaštitu spomenika Niš izradio je Studiju o nepokretnim kulturnim dobrima i graditeljskom nasleđu Knjaževca koje je podržalo Ministarstvo kulture.
Studija zaštite nasleđa Knjaževca: Čuvar bogatog graditeljskog nasleđa
Laganom šetnjom kroz gradsko jezgro Knjaževca svi posetioci ovog grada mogu da vide značajne istorijske spomenike i stare građevine koje su deo kulturnog nasleđa timočkog kraja.
Stara čaršija je najprepoznatljiviji deo Knjaževca. Sastoji se iz niza objekata koji datiraju iz perioda Turske vladavine i niza koji je nastao nakon oslobođenja.
„Gornja čaršija je najstariji segment Knjaževca i tu su građevine koje su nastajale do 1895. godine, preživele su i veliko rušenje Knjaževca i paljenje tako da je to najznačajniji i najstariji segment Knjaževca. Donja čaršija je nastajala i gradila se do 20 veka“, kaže arhitekta i konzervator Zavoda za zaštitu spomenika Ivana Cvetković.
„Čuveni arhitekta Le Corbusier posetio je Knjaževac. Inspirisan slikovitošću ulica i arhitekturom grada, napravio je crtež Knjaževca u tehnici Van Goga. Ovaj dragoceni dokument čuva se u Nacionalnom muzeju u Beogradu“, kaže direktorka TO Knjaževac Jelena Kinđer.
Nadomk Stare čaršije je i Njegoševa ulica nekadašnja Gospodska u kojoj su kuće poznatih Knjaževčana, od kojih je kuća Ace Stanojevića pokretača Timočke bune, pretvorena u Muzej grada.
Tu je i “Spomen park” odnosno memorijalni kompleks posvećenog svim žrtvama ratova od 1804. do 1944. godine. Knjaževac koji leži na tri Timoka, Trgoviškom, Svrljiškom i Belom ima i sedam mostova zbog čega ga nazivaju i srpskom Venecijom.
Sve ove činjenice uticale da Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš izradi Studiju zaštite nepokretnih kulturnih dobara i graditeljskog nasleđa Knjaževca, koju je 2019. godine podržalo Ministarstvo kulture.
“Pokušali smo da prikažemo sačuvano graditeljsko nasleđe kroz periode, pa tako imamo valorizovano graditeljsko nasleđe od pre oslobođenja od Turaka, zatim 19. vek, početak 20 veka, kao i socijalističko vreme i građevine koje su nasajel u tom periodu, objašnjava Ivana Cvetković.
U Zavodu za zaštitu spomenika Niš kažu da je bez obzira na burnu istoriju, Knjaževac u velikoj meri sačuvao svoje graditeljsko nasleđe i da ga danas Knjaževčani čuvaju. Godine 2021. zahvaljujući donaciji Evropske unije obnovljena je Gurgusovačka kula, srpska Bastilja koja je važila za zloglasni zatvor. Sada je jedna od turističkih atrakcija Knjaževca u kojoj se svake godine održava Festival kulture mladih koji okuplja brojne umetnike iz Srbije i regiona i oko 15.000 posetilaca.
