„ЦРВЕНИ БУКВИ“ – ШТО СЛАВААТ И КАКО КОРОНА „ВЛИЈАЕ“ НА ВЕСЕЛБИТЕ НА МАКЕДОНЦИТЕ ВО СРБИЈА!

Започна 2021 година. Но, тоа не беше прославено. Или само скромно, во најблискиот круг на семејството.

Ова се однесува на сите прослави кои, како и минатата година, поради вирусот ковид-19, ги одложуваме или симболично ги одбележуваме со надеж дека масовната вакцинација барем малку ќе ѓи врати нашите животи во „старата нормалност“. Во таа нормалност, се радувавме на новогодишната ноќ, планиравме патувања и одмори, славевме слави и именденови, ги славевме скоро сите празници.

Сето тоа, но и своите световни празници, со цел зачувување на националниот и културно-историскиот идентитет, секоја година, Македонците слават во Ниш.
Првата прослава во годината, по новогодишната ноќ, е Василица. Се слави на 13 јануари, ден пред таканаречената православна нова година.

„Нишки Македонци“, тогаш се собират, дружат во седиштето на Здружението „Вардар“ и се сеќаваат на нивното детство и татковината.

Тоа е наша традиција. За жал, оваа година, како и многу датуми на крајот на минатата година, а веројатно и некои во текот на оваа година, моравме да ги прескокнеме, бидејќи ги почитуваме сите пропишани анти-епидемиски мерки, а пред се сакаме да го заштитиме здравјето на нашите членови, вели Благе Петрушевски, претседател на Здружението „Вардар“ од Ниш.

Тој додава дека, веројатно, истата судбина ќе го снајде и одбележувањето на Денот на жената, 8. март, поради што им е особено „жал“.

На тој ден, ние обично ги водиме нашите жени во кафана, им даваме симболични подароци. Во гости тогаш ни доаѓаат пријатели од градската и општинските администрации, а понекогаш сме домаќини и на претставниците на македонската амбасада од Белград, вели Петрушевски.

Дали нешто ќе се смени за следниот празник, во мај, кога Македонците го слават Денот на светите Кирил и Методиј (24. мај), малку е веројатно, но се надеваат дека до летото и Свети Илија, 2. август, работите ќе се променат. Бидејќи за нив Илинден е еден од најважните празници!

Македонците што живеат во Србија, каде и да се, од Суботица до Бујановац, организираат свечени настани за да не се заборави овој важен датум за македонскиот народ.

Ние овде во здружението Вардар организираме прием по повод Илинден, уште од 2008 година и го славиме во присуство на членови, но и на други жители на Ниш, сограѓани, претставници на локалните власти, пријатели … Тогаш присутните ги потсетуваме на големото историско значење на Илинден за нашиот народ. На тој ден се случија два исклучително важни настани во историјата на Македонците, нагласува Петрушевски.
Тој потсетува дека на 2. август 1903. година македонскиот народ започна востание против Отоманската империја.

Востаниците првично биле успешни, освојувале и ослободувале територии. Ослободено е и Крушево, каде што беше формирана првата македонска влада и беше основана првата република на Балканот – Крушевската Република. За жал, бројно и вооружено понадмоќна турската армија, по 10 дена го задуши ова востание во крв. Голем број жители на Крушево беа убиени или протерани, а градот беше запален. И така, таа национална трагедија остана со крв забележена во историското битие на Македонците.

Судбината сакаше Првото заседание на АСНОМ да се одржи на истиот ден повеќе од четири децении подоцна, нa 2. август 1944 година, во манастирот Прохор Пчињски. Тогаш беа донесени важни одлуки за иднината на македонскиот народ. По ослободувањето во Втората светска војна, Македонија, како федерална единица, влезе во Федеративна Народна Република Југославија, а македонскиот јазик беше прогласен за официјален јазик. Беше усвоена и декларацијата за еднаквост на граѓаните без оглед на пол, вера и националност, а Илинден беше прогласен за државен празник.

Заради овие историски факти и нивното суштинско значење за историското битие на нацијата, сите Македонци го слават Илинден како најголем празник, заклучува Благе со кратката лекција од историјата на неговиот народ.

Македонците го имаат и „третиот Илинден“, кој го слават еден месец подоцна, на 8 септември. Тогаш, 1991 година, македонскиот народ гласаше на референдум за независност и одвојување од тогашната СРЈ.

Сепак, нагласува Петрушевски, важно е да е оставена можноста за повторно обединување со народите од поранешна Југославија. Засега, таа идеја не е реализирана. По тој повод, здружението „Вардар“ веќе седум години организира повеќедневна манифестација „Денови на македонската култура“ во Ниш.

СЕ ОДБЕЛЕЖУВАТ И ДАТУМИ ОД СРПСКАТА ИСТОРИЈА

Благе Петрушевски додава дека Здружението на Македонците одбележува и важни датуми од српската историја.

Ние сме многу среќни што учествуваме во прославата на голем број на официјални датуми од историјата на српскиот народ, почнувајќи од 11 јануари Денот на ослободување на Ниш од Турците, преку Свети Сава, 12 февруари Ден на пробив во нацистичкиот концентрационен логор „Црвениот крст“ во Ниш, Сретење, Денот на цивилните жртви на НАТО бомбардирањето, Денот на победата над фашизмот во Втората светска војна, Денот на битката на Чегар, Денот на ослободувањето на Ниш во Втората светска војна, како и Денот на примирјето во Првата светска војна, вели Петрушевски .

Со смеа и шега тој одговара на новинарското: „Среќни сте вие! Вие славите двојно повеќе од нас! “

Ма, имаме! Не можеме се да постигнеме! Иако сме непрофитно здружение, не ја пропуштаме можноста барем да положиме букет цвеќе на спомениците! Ние се снаоѓаме за парите, сами ги собираме и не се откажуваме од тоа! Бидејќи сите тие се наши предци, тие го заслужија тоа, не е важно дали се Македонци или Срби, вели Петрушевски.

ИМЕНДЕНИ

И додека Срби православци слават слава, светец заштитник, Македонците ги слават и православните светци, но најмногу ги слават имињата.

Благе Петрушевски, инаку роден во Македонија, вели дека неговите покојни родители го славеле Светиот Аранѓел и дека таа слава сега ја продолжил неговиот брат, и дека тој, по совет на свештеникот, започнал да ја слави Покровот на пресвета Богородица.

Јас се определив за таа слава затоа што на тој ден, како офицер на ЈНА и учесник во војната, бев ранет, вели Благе.

Кога станува збор за слави, обичаите се скоро исти. Неизбежно е да се пречекаат гостите со домашни „слатки“, што е веќе по малку заборавен обичај кај Србите, а потоа сè со ред: предјадења, печење и сето тоа со добра ракија и вино.

Од сакралните празници, најмногу се слават Покладите, а за Македонците значајни се и одбележувањата на имињата. Така Благе ги одбележува и Благовестите.

Се слави и „матура“, што е пандан на прославите на 18-от роденден во Србија, односно некогашното „испраќање“ во војската.

“CRVENA SLOVCA“ – ŠTA SLAVE I KAKO KORONA „OMETA“ VESELJA MAKEDONACA U SRBIJI

Počela je 2021. godina. Ali, se nije slavilo. Ili samo skromno, u najužem krugu porodice.
To važi za sva slavlja koja, kao i prošle godine, zbog virusa covid-19, odlažemo ili simbolično obeležavamo sa nadom da će masovna vakcinacija bar malo naše živote vratiti u „staru normalnost“. U toj normalnosti smo se radovili novogodišnjoj noći, planirali putovanja i odmore, slavili slave i imendane, praznovali скоро sve praznike.

Sve to, ali i svoje svetovne praznike, sa ciljem očuvanja nacionalnog i kulturno-istorijskog identiteta, svake godine, slave i Makedonci u Nišu.

Prvo slavlje u godini, posle onog novogodišnjeg, jeste Vasilica. Ona se slavi 13.januara, dan uoči tzv.pravoslavne nove godine. „Niški Makedonci“ tada se okupljaju, druže u sedištu Udruženja Vardar i prisećaju detinjstva i rodnog kraja.

To nam je tradicija. Nažalost, ove godine smo to, kao i mnoge datume krajem prošle godine, a verovatno i neke tokom ove godine, morali da preskočimo, jer poštujemo sve propisane protivepidemijske mere, a pre svega želimo da zaštitimo zdravlje naših članova, kaže Blage Petruševski, predsednik Udruženja „Vardar“ iz Niša.

Dodaje da će, verovatno, ista sudbina zadesitii proslavu Dana žena, 8.mart, zbog čega posebno „žale“.

Na taj dan mi naše žene obično vodimo u kafanu, darujemo ih simboličnim poklonima. U goste nam tada dolaze i prijatelji iz gradske i opštinskih uprava, a ponekada ugostimo i predstavnike ambasade Makedonije u Beogradu, kaže Petruševski.

Da li će se nešto promeniti i za sledeći praznik, u maju, kada Makedonci slave Dan Svetih Ćirila i Metodija (24.maj), malo je verovatno, ali se nadaju da će do leta i Svetog Ilije, 2.avgusta stvari da se promene. Jer to je jedan od najznačajnijih praznika za njih!

Makedonci koji žive u Srbiji, ma gde-godi bili, od Subotice do Bujanovca, organizuju svečane manifestacije da se ne bi zaboravio taj značajni datum za makedonski narod.

Mi ovde u udruženju Vardar još od 2008.godine organizujemo prijem povodom Ilindana i obeležavamo ga u prisustvu članova, ali i drugih Nišlija, sugrađana, predstavnika lokanih vlasti, prijatelja…. Tada podsetimo na veliki istorijski značaj Ilindena za naš narod. Na taj isti dan dogodila su se dve izuzetno značajna događaja u istoriji Makedonaca, naglašava Petruševski.

Podseća da je 2.avgusta 1903.godine makedonski narod krenuo u ustanak protiv Otomanske imperije.

Ustanici su u početku imali uspeha, osvajali su i oslobađali teritoriju. Oslobođeno je i Kruševo, gde je formirana prva makedonska vlada i osnovana prva republika na Balkanu – Kruševska republika. Na žalost, brojno i oružano nadmoćna turska vojska ugušila je posle 10 dana ovaj ustanak u krvi. Veći broj stanovnika Kruševa je ubijen ili proteran, a grad spaljen. I tako je ta nacionalna tragedija ostala krvlju urezna u istorijsko biće Makedonaca.

Sudbina je htela da se na taj isti dan više od četiri decenije kasnije, 2. avgusta 1944. godine, u manastiru Prohor Pčinjski održi Prvo zasedanje ASNOM-a. Tada su donete značajne odluke za budućnost makedonskog naroda. Po oslobođenju u Drugom svetskom ratu, Makedonija je, kao federalna jedinica, ušla u FNRJ, a makedonski jezik je proglašen za službeni. Usvojena je i deklaracija o ravnopravnosti građana bez obzira na pol, veroispovest i nacionalnu pripadnost a Ilinden je proglašen za nacionalnim praznikom.

Zbog ovih istorijskih činjenica i njihovog suštinskog značja za istorijsko biće nacije, svi Makedonci slave Ilinden kao najveći praznik, završava Blage kratku lekciju iz istorije svog naroda.

Imaju Makedonci i „treći Ilinden“, kojeg slave mesec dana kasnije, 8.septembra. Tada se, 1991.godine, makedonski narod na referendumu izjasnio za samostalnost i odvajanje od tadašnje SRJ.

Međutim, naglašava Petruševski, važno je da je je ostavljena mogućnost da se opet ujedini sa narodima prethodne Jugoslavije. Za sada, ta ideja nije realizovana. A Udruženje Vardar tim povodom već sedam godina organizujeo višednevno manisfestaciju, Dani makedonske kulture u Nišu .

SLAVE SE I SRPSKI ISTORIJSKI DATUMI

Blage Petruševski dodaje da Udruženje Makedonaca obeležava i važne datume u srpskoj istoriji.

Vrlo se rado odazivamo i učestvujemo u obeležavanju velikog broja zvaničnih datuma u istoriji srpskog naroda, počev od 11. janura (Dana oslobođenja grada Niša od Turaka), preko Svetog Save, 12.februara, Dana proboja u nacističkom konc-logoru na Crvenom Krstu u Nišu, Sretenja, Dana civilnih žrtava NATO bombardovanja iz novije istorije, Dan pobede nad fašizma u Drugom svetskom ratu, Dan Bitke na Čegru, Dana oslobođenja Niša u Drugom svetskom ratu kao i Dan primirja u Prvom svetskom ratu, kaže Petruševski.

Uz smeh, šalom odgovara na novinarsko: „Blago, vama! Vi slavite duplo više od nas!“.

Ma, imamo! Ne možemo da postignemo! Iako smo neprofitno udruženje, ne propuštamo priliku da makar položimo neki buket cveća na spomenike! Snađemo se za novac, skupimo sami, i od toga ne odustajemo! Jer i sve su to naši preci,zaslužili su, nebitno je da su Makedonci ili Srbi, kaže Petruševski.

IMENDANI

I dok Srbi pravoslavci slave slavu, sveca zaštitnika, Makedonci slave i pravoslavne svece, ali najviše se slave imendani.

Blage Petruševski, ianče rođen u Makedoniji, kaže da su njegovi pokojni roditelji slavili Svetog Aranđela i da je tu slavu sada nastavio nejgov brat, a da je on, na savet sveštenika, počeo da slavi Pokrov presvete Bogorodice.

Opredelio sam se za tu slavu jer sam na taj dan, kao oficir JNA i učesnik ratnih dešavanja, bio ranjen, kaže Blage.

Kada je reč o slavama, običaji su gotovo isti. Neizbežan je doček gostiju uz domaće „slatko“, što je već pomalo zaboravljen običaj i u Srba, a onda sve po redu: meze, pečenje i sve to uz dobru rakijicu i vino.

Od sakralnih praznika, najviše se slave Poklade, a za Makeodnce su najvažniji imendani. Tako Blage slavi i Blagovesti.

Slave se i „mature“, što je pandan proslavama 18.rođendana u Srbiji, odnosno nekadašnjeg „ispraćaja“ u vojsku.

Ovaj projekat sufinansiran je sredstvima Ministarstva kulture i informisanja. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.