Македонците во Србија и Ниш не ги заборавиле своите предци и традиција. Иако далеку од дома, секоја година се слави именден и крсна слава, а гости доаѓаат и од Македонија. Короната, сепак, ги поремети патувањата, па и пристигнувањата од страна, но славата не се прескокнува, туку се слави кој како може.

Благе Петрушевски годинава со семејството и пријателите ја прослави славата на Покровот на Пресвета Богородица. Роден во Македонија, вели дека неговите покојни родители го славеле Светиот Аранѓел и дека брат му сега го продолжил тоа празнување, а тој по совет на свештеникот почнал да го празнува Покровот на Пресвета Богородица.

И во комунистичката ера славата Св. Аранѓел ја славеа моите родители, славеа и моите  чичковци, тетки, вујци. Мојот постар брат ја презеде татковата слава, а за Покровот на Пресвета Богородица се решив само по совет на свештеник, бидејќи тој ден како офицер на ЈНА и учесник во војната бев ранет, раскажува Благе.

Претходните години славевме и до пет дена, доаѓаа до 50 луѓе, а годинава малку намаливме, беа само 35, низ смеа вели Благе.

Но, поради короната немаше гости или роднини од Македонија, што претходно беше задолжително. Ама затоа биле Македонци – Нишлии и пријатели. А Благе вели дека не се поделени по националност.

БОГАТА ТРПЕЗА

И покрај се, три дена се славеше со богата трпеза и домашна, односно македонска ракија и вино.

Кога станува збор за обичаите, тие се речиси идентични. Водата се осветува, житото се готви, а славскиот колач е неизбежен.

Прво дојде свештеникот да ја освети водата. Пред да дојдат гостите, го сечеме славскиот колач, со синот а сега и со внуците. Мојата сопруга е вистински мајстор за славски колач, за нив освојуваше и награди, златни медали на натпревари во градот и околијата.  Дури еднаш се случи да не дозволи да го скршиме колачот! Таа рече: „Немој да го скршите, видите колку е убав!“ Но, сепак ја убедивме дека мора да биде така!, вели Благе.

Гостите ги пречекуваме „на нозе“, послужуваме пченица, а потоа сè по ред: кафе, ракија, мезе, вечера, секој добива парче од славскиот колач, а на крајот се засладува со многу домашни колачи, кои исто така се подготвени од мојата сопруга.

АНЕГДОТИ ПОВРЗАНИ СО СЛАВАТА

Една година на мојата сопруга и се јавува братот од Бачко Добро Поље, да и ја честита славата и ја прашува колку видови колачи направила. Таа вели: “16!” А брат и вели: Навистина? Да не ме лажеш? Таа вели дека има токму толку … Кога навечер некој ќе заѕвони на вратата, а братот доаѓа и ја носи мајка си на славата и веднаш бара од вратата да изброи колку видови колачи има. Тој оди во собата и брои и вели: Знаев! Само 15! Затоа дојдов да бројам, вели Благе.

Многу други анегдоти се поврзани со славата. Така го споменува доаѓањето на неговиот брат од Македонија на слава една година.

„Дојде брат ми и ми донесе ракија – анасон! Тоа е лоза која Македонците ја прават со билката анасон. И кога седнавме да јадеме, му понудив „ракија од слива“, а кога ја проба, се згрози бидејќи Македонците обично не пијат слива и ја побара ракијата што ја донесе. И така за славата го испивме тоа шише. А пред да си појде дома, мојата сопруга на шега му рече: „Е, девере, кога ќе дојдеш следниот пат, да донесеш две шишиња ракија – едното да остане за нас!“

Кога се подготвува слава, сите помагаат.

На жената и помагаат ќерките порано повеќе, а сега помалку затоа што се мажени, а на мене син ми помага во дегустација и контрола и во машките работи околу славата.

На трпезата се традиционални јадења, салати, пити, најчесто по македонски рецепти, иако нема многу разлики меѓу „македонските“ и „српските“ јадења.

ИМЕНДЕНИ

Освен што ги празнуваат православните светци, Македонците ги слават и имендените.

Го славам празникот Благовести, 7 април, затоа што се викам Благе. Сè е речиси исто, ручекот и вечерата се богати, гостите доаѓаат, само нема славски колач.

SLAVA I U DOBA KORONE!

Makedonci u Srbiji i Nišu nisu zaboravili svoje pretke i tradiciju. Iako daleko od rodne grude, svake godine slavi se imendan i krsna slava, a gosti dolaze i iz Makedonije.  Korona je, međutim, poremetila putovanja, pa i dolaske sa strane, ali se slava ne preskače, već slavi kako ko može.

Blage Petruševski je i ove godine sa porodicom i prijateljima proslavio slavu Pokrov presvete Bogorodice. Rođen u Makedoniji, kaže da su njegovi pokojni roditelji slavili Svetog Aranđela i da je tu slavu sada nastavio njegov brat, a da je on, na savet sveštenika, počeo da slavi Pokrov presvete Bogorodice.

I u komunističko doba slavu su slavili moji roditelji, Sv. Arandjela, slavili su stričevi, tetke, ujaci. Moj stariji brat je preuzeo očevu slavu, a ja sam se opredelio za Pokrov presvete Bogorodice po savetu sveštenika, jer sam na taj dan, kao oficir JNA i učesnik ratnih dešavanja, bio ranjen, kaže Blage.

Ranijih godina smo slavili i po pet dana slavu, dođe i do 50 ljudi, a ove godine smo malo smanjili, bilo ih je samo 35, kaže kroz smeh Blage.

Ipak, zbog korone nisu bili gosti i rodbina iz Makedonije, što je ranije bilo obavezno. Ali su zato bili Makedonci – Nišlije i prijatelji. A Blage kaže da se ne dele po nacionalnosti.

BOGATA TRPEZA

Uprkos svemu, slavilo se tri dana uz bogatu trpezu i domaću, odnosno makedonsku rakiju i vino.

Kad je reč o običajima, oni su gotovo identični. Sveti se vodica, kuva se žito, a slavski kolač je nezaobilazan.

Prvo dođe sveštenik da sveti vodu. Pre no što dođu gosti, isečemo kolač, sa sinom a sada i sa unučićima. Moja žena je pravi majstor za kolač, osvajala je i nagrade, zlatne medalje na takmičenjima u gradu i okolini upravo za spremanje slavskih kolača. Desilo se čak jednom da nam nije dala da slomimo kolač! Rekla je: Nećete valjda da ga lomite, pogledajte koliko je lep!” Ali smo je ipak ubedili da se tako mora!, priča Blage.

Goste dočekujemo “na noge”, služimo žito, a onda sve po redu: kafa, rakija, meze, večera, obavezno svako dobije po parče slavskog kolača, a na kraju se zasladimo sa puno vrsta domaćih kolača, koje takođe sprema moja žena.

16 VRSTA KOLAČA I DRUGE SLAVSKE PRIČE

Jedne godine, zove njen brat iz Bačko Dobro Polje da čestita slavu i pita je koliko je vrsta kolača napravila. Ona kaže: “16!” A njen brat kaže: Stvarno? Ne lažeš me? Ona kaže da je baš toliko… Kad uveče, zvoni neko na vrata, a ono došao brat i doveo majku na slavu i odmah s vrata traži da prebroji koliko vrsta kolača ima. Ode u sobu i broji i kaže: Znao sam! Samo 15! Zato sam i došao da prebrojim, priča Blage.

Uz slavu se vezuju i mnoge druge anegdote. Tako pominje dolazak svog brata iz Makedonije na slavu jedne godine.

“Došao brat I doneo mi rakiju – anisonku! To je loza koju Makedonci prave sa začinskom travom anison. I kad smo se seli da zamezimo, ja njega ponudim”šljivkom”, a on kad je probao, zgrozi se jer Makedonci obično ne piju šljivu I zatraži onu rakiju koju je doneo. I tako mi popijemo za slavu tu flašu. A kad je polazio natrag kući, žena mu kroz šalu kaže: E, pa, devere, sledeći put kad budeš dolazio, ti donesi dve flaše rakije – jedna da ostane za nas!”

Kad se sprema slava, svi pomažu.

Ženi pomažu ćerke, ranije više, a sad manje, jer su udate, a meni u degustaciji i kontroli i muškim poslovima oko slave pomaže sin.

Na trpezi tradicionalna jela, salata, pitice, uglavnom po makedonskoj recepturi, mada nema puno razlika između “makedonskih” i “srpskih” jela.

IMENDANI

Sem što slave pravoslavne svece, Makedonci slave imendane.

Ja slavim Blagovesti, 7.april, jer se zovem Blage. Sve je gotovo isto, ručak i večera bogata, dolaze gosti, samo nema slavski kolač.

Ovaj projekat sufinansiran je sredstvima Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.