Nacionalni dan borbe protiv raka dojke, 20. mart obeležava se u našoj zemlji, kako bi se skrenula pažnja na rasprostranjenost raka dojke i podigla svest o značaju prevencije i ranog otkrivanja, kao i o mogućnostima pravovremenog započinjanja lečenja obolelih žena.

Rak dojke predstavlja vodeći maligni tumor u obolevanju i umiranju žena u Srbiji i jedan je od vodećih uzroka prevremene smrti naših žena i meren godinama izgubljenog života, karcinom dojke je na trećem mestu kao uzrok smrti kod žena starosti od 45. do 64. godine, posle cerebrovaskularnih bolesti i ishemijske bolesti srca. Najčešći je maligni tumor kod žena u Srbiji i 2021. godine od malignih tumora dojke obolelo je 4447, a umrlo je 1765 žena. Širenjem svesti o prevenciji rizikofaktora i promenom načina života kod oko 25% do 33% žena može se prevenirati rak dojke pa se zato u okviru obeležavanja ovog dana promovišu bitni faktori za očuvanje zdravlja i prevenciju bolesti na koje možemo uticati a to su fizička aktivnost, pravilna ishrana, umerena konzumacija alkohola i regulacija telesne  težine. Ostali faktori rizika za nastanak karcinoma dojke kod žena, na koje ne možemo uticati su starije životno doba, genetska predispozicija, dužina reproduktivnog perioda, broj porođaja, godine pri rođenju prvog deteta, proliferativne bolesti dojke, karcinom kontralateralne dojke ili endometrijuma, izloženost zračenju, i uticaj geografskog podneblja. Visoka učestalost obolevanja od raka dojke mora se u izvesnoj meri pripisati činjenici da do danas nisu otkriveni ili do kraja razjašnjeni svi uzroci njegovog nastanka, što dodatno naglašava da je pored mera primarne prevencije od ključnog značaja sekundarna prevencija tj. rano otkrivanje raka dojke. Rak dojke se kod znatnog broja žena u Srbiji otkriva kasno. Studije su pokazale da je u Srbiji kod manje od trećine žena (28,4%) dijagnostikovan maligni tumor koji je manji od 2 cm i koji je lokalizovan samo na tkivu dojke,  navodi se u saopštenju Instituta za javno zdravlje Niš.

Skrining kao mera sekundarne prevencije, omogućava ne samo otkrivanje karcinoma dojke u ranoj fazi, već i otkrivanje prekanceroznih promena čijim se uklanjanjem sprečava nastanak malignih promena. Organizovani skrining raka dojke podrazumeva pozivanje i pregled mamografijom (radiografsko snimanje) žena ciljne populacije od 50 do 69 godina jednom na svake dve godine, jer od ukupnog broja novoobolelih žena u svetu oko 33% žena su starosti od 50 do 64 godine. Institut za javno zdravlje Niš, kao referentna ustanova vrši koordinaciju sprovođenja Nacionalnog skrining programa za rano otkrivanje raka dojke na teritoriji Nišavskog i Topličkog okruga. Do sada su organizovanim skriningom za rano otkrivanje raka dojke obuhvaćene žene starosne dobi od 50-69 godina sa područja grada Niša (od početka februara 2013 godine) i žene starosne dobi od 50-69 godina sa područja grada Prokuplja (od januara 2016. godine).

Dom zdravlja Niš je u 2023. godini pozvao 5394 osiguranica ciljne grupe od 50 do 69 godina. 5202 osiguranica je pristalo da učestvuje u skriningu (96,4%) i njima je urađena mamografija. Tokom 2023. godine u Domu zdravlja Niš radiološki je dijagnostifikovano 520 novootkrivenih karcinoma dojke. Tokom ove godine DZ Niš planira da se nedeljno mamografski pregleda ukupno 100 žena i poziva prvo ženske osobe rođene 1955. godine, a zatim ženske osobe rođene 1974. godine, koje nisu bile na mamografskom pregledu unazad dve godine. U cilju omasovljavanja organizovanog skrininga raka dojke u domovima zdravlja na teritoriji Nišavskog i Topličkog okruga, potrebno je i dalje raditi na jačanju kapaciteta zdravstvenih ustanova za sprovođenje ovog skrininga, kako bi se u bliskoj budućnosti stekli uslovi za njihovo uključivanje. Do uključivanja i ostalih domova zdravlja sa teritorije Nišavskog i Topličkog okruga u Program organizovanog skrininga raka dojke, preventivni pregledi dojki žena se obavljaju kod ginekologa i lekara opšte medicine, kada lekar pregleda ženu životne dobi od 50 do 69 godina, i po proceni je uputi na mamografiju ili neku drugu potrebnu dijagnostičku proceduru.

Kada se rak dojke otkrije u najranijoj fazi bolesti, šanse za izlečenje su velike. Preko 90% otkrivenih slučajeva slučajeva raka dojke u ranoj fazi uz adekvatnu dijagnostiku i lečenje, ima daleko veće šanse za  izlečenje i produžetak života nego otkriveni slučajevi bolesti u kasnoj fazi. Otkrivanje karcinoma dojke u ranoj fazi pored visoke šanse za izlečenje, omogućava i primenu poštednih hiruških intervencija,  brži oporavak, smanjene invalidnosti, bolji kvalitet života kao i smanjenje troškova lečenja i indirektnih troškova bolesti, navodi IZJZ Niš.

Najkasnije do juna u Srbiji inovativni lekovi za karcinom dojke

Najkasnije do juna biće dostupni inovativni lekovi kojim se od raka dojke leče žene u evropskim zemljama, najavljeno je danas na panelu “Savremena dijagnostika i tretman kancera dojke” koji je održan u Beogradu povodom Nacionog dana borbe protiv raka dojke, 20. marta.

Direktorka Instituta za javno zdravlje Srbije “Dr Milan Jovanović Batut” Verica Jovanović ukazala je da rak dojke predstavlja najčešće maligno oboljenje u ženskoj populaciji u razvijenijim zemljama sveta, kao i u Srbiji. Ona je istakla da prema podacima tog Instuta na godišnjem nivou od karcinoma dojke oboli oko 4.500 žena, ali da je pozitivno što se smrtnost iz godine u godinu smanjuje.

“Smanjivanje stope smrtnosti je rezultat dugoogodišnjeg rada na pojačanom informisanju žena o značaju mamografije kao skrining pregleda”, navela je ona.

Ona je rekla da se u periodu od 2013. godine do 2023. godine beleži smanjenje učestalosti od umiranja raka dojke u Srbiji za 16,8 odsto i dodala da se očekuje da u narednih deset godina smanji za još 20 odsto. Državni sekretar u Ministarstvu zdravlja Srbije Vicko Ferenc rekao je da postoje neki stilovi života koji mogu da utiču da se statistika oboljevanja smanji, poput zdrave ishrane, izbegavanja stresa, pušenja i alkohola.

Predstavnica Republičkog fonda za zdravstveno osiguranje (RFZO) Mirjana Uzunović Mako rekla je da je taj Fond prepoznao značaj inovativnih lekova i da se poslednjih godina kontinuirano ulaže sve više novca, kao i da će lekovi za karcinom dojke koji se nalaze na listi biti dostupni pacijentima u Srbiji najkasnije u junu.

“Žene obolele od karcinoma dojke sa usvajanjem ove liste se leče istim lekovima kao i žene u Evropi. Svi lekovi koji su za karcinom dojke biće dostupni našim pacijentkinjama. Lek za trostruko negativan karcinom dojke, kojim do sada žene nisu mogle da se leče, biće dostupan od juna a možda i ranije”, rekla je ona.