NIKOLA PAŠIĆ – DRŽAVNIK KOJI JE OBELEŽIO SRPSKU ISTORIJU

U Zaječaru je 18. decembra 1845. rođen je jedan od najznačajnijih srpskih političara i državnika, osnivač i vođa Narodne radikalne stranke Srbije, čuveni Nikola Pašić. Rođen u imućnoj trgovačkoj porodici, osnovnu školu pohađao je u Zaječaru, šestorazrednu gimnaziju u Negotinu, Zaječaru i Kragujevcu, a 1866. godine upisao se na Tehnički fakultet Velike škole u Beogradu.

U Istorijskom arhivu u Zaječaru čuva se lični fond Nikole Pašića . Tu su brojni dokumenti, fotografije i sve to pribavljeno je poklonima i otkupima. Upravo je u Istorijskom arhivu i stalna postavka posvećena Nikoli Pašiću, koja svedoči o njegovom životu.

Ove godine Istorijski arhiv u Zaječaru je obeležio 75. godišnjicu svog postojanja. Tim povodom deo programa predstavilo je i otvaranje nove stalne postavke Istorijskog arhiva koja je posvećena Nikoli Pašiću. Prethodna postavka u holu Arhiva je takođe bila posvećena Pašiću, ali 75. godišnjica je predstavljala dobar povod da Arhiv predstavi javnosti jednu savremenije koncipiranu izložbu koja će biti priređena na jedan noviji, atraktivniji način i koja će biti praćena odgovarajućim tekstovima, uz dokumenta koja će omogućiti posetiocima da se bliže upoznaju sa Pašićevim životom. Na ovoj izložbi predstavljena su najvažnija dokumenta o Pašiću koja Istorijski arhiv poseduje u jednom posebnom ličnom fondu. Ona praktično prate Pašićev život od njegovog rođenja 1845 godine do smrti 1926. Tako da postavka prikazuje najdragocenija dokumenta iz Pašićeve političke delatnosti, dokumenta i fotografije vezane za privatni život i na neki način prati sve etape Pašićevog života i političkog angažovanja, kaže istoričar i arhivista Istorijskog arhiva “Timočka krajina” Zaječar Nikola Milutinović. 

Kao odličnog studenta srpska vlada ga je kao državnog pitomca uputila 1868. godine na školovanje u Cirih, na čuvenu Politehničku školu. Ovde je 1872. godine stekao zvanje građevinskog inžinjera i visoko stručno obrazovanje iz geodezije. Posle jednogodišnje prakse na gradnji pruge Budimpešta – Beč vratio se u zemlju, gde je započeo svoju stručnu i bogatu uspešnu političku karijeru.

Među dokumentima koja spadaju u najdragocenija jesu svedočanstva Nikole Pašića sa njegovog školovanja u Crihiu. Naime, on je nakon školovanja na Tehničkom fakultetu Velike škole u Beogradu otišao u Švajcarsku kako bi postao na kraju školovanja inženjer za gvozdene putove, kako se tada govorio, odnosno, inženjer za izgradnju železnica. On se školovao na poznatoj politehnici u Cirihu i tokom školovanja dobio svedočanstva kao i svaki student. Neka od tih svedočanstava čuvaju se danas u Istorijskom arhivu, dodaje Milutinović. 

Još kao beogradski student, Pašić se upoznao sa idejama Ujedinjene omladine srpske, a u Cirihu se priključio krugu srpskih socijalista Svetozara Markovića. 1878. godine prvi put je izabran za narodnog poslanika. Osnovao je Narodnu radikalnu stranku 1881. godine. U vreme dinastije Obrenovića bio je „zaverenik“, „bundžija“ i narodni poslanik, izgnanik posle Timočke bune, kada je osuđen na smrt pa pomilovan. Posle abdikacije kralja Milana sa svojom strankom, osvojivši izbornu pobedu, preuzeo je vlast u Srbiji i formirao svoj prvi kabinet Vlade 1891. godine. Bio je i poslanik u Petrogradu.

Štedna knjižica takođe spada u interesantnija dokumenta koja Arhiv poseduje, a u vezi su sa Nikolom Pašićem. To je bio poseban štedni nalog na koji je Pašić polagao novac. Na početku štednje knjižice stoji Pašićeva oporuka sa njegovim potpisom. Ono što možemo izdvojiti sa ove postavke, po lepoti i karakterističnosti, su te fotografije. Recimo, Arhiv poseduje nekoliko fotografija bračnog para Pašić, Nikole i Đurđine Pašić. Tu je jedna posebno lepa i dragocena fotografija iz vremena kada su njih dvoje bili vereni. Oni su se, inače, verili u Firenci i upravo iz tog perioda Arhiv poseduje jednu fotografiju. Tu je i nekoliko fotografija Pašićeve dece. Recimo, tu je fotografija koja je Pašiću poslata dok je boravio u požarevačkom zatvoru 1898/99. godine. Tada mu je poslata jedna fotografija na kojoj su zabeležena njegova deca. Osim toga, tu su i brojna druga dokumenta koja na interesantan način svedoče o Pašiću, ne samo iz ugla njegovih pristalica, već i njegovih oponenata, objašnjava Milutinović.

I Narodno pozorište Timočke Krajine “Zoran Radmilović” u Zaječaru čuva sećanje na Nikolu Pašiću.

Naručili smo tekst koji je već napisan o Nikoli Pašiću, o jednom velikom Zaječarcu, čoveku koji je već 50 godina uticao na srpsku politiku, u svakom slučaju velika ličnost u istoriji Srbije I iduće godine ćemo sigurno postaviti na scenu u drugoj polovini godine predstavu o Nikoli Pašiću, kaže direktor Narodnog pozorišta Timočke Krajine “Zoran Radmilović” Vladimir Đuričić. 

Nikola Pašić se dokazao kao mudar, pragmatičan, izuzetno obavešten, staložen i uporan političar, umeren u privatnom životu. Pašić nije bio apriori za ukidanje monarhije, ali je se beskompromisno zalagao za demokratsko parlamentarno uređenje srpske države i tzv. patrijarhalnu demokratiju. Iako je imao i pristalice i neistomišljenike, Nikola Pašić je ostao na zlatnim stranicama srpske istorije.

***Ovaj projekat sufinansiran je sredstvima Grada Zaječara. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.