KAKO SE NIŠ SEĆA NADE TOMIĆ?

Nadežda Nada Tomić, revolucionarka iz Niša, ostavila je veliki trag svojim herojstvom tokom Drugog svetskog rata. Jedna je od organizatora drugog bekstva iz Logora na Crvenom krstu, čiji su, na žalost, akteri ubrzo uhvaćeni i streljani.

Postala je borac sa samo 20 godina

Rođena je 9. februara 1921. godine u Nišu, gde je završila osnovnu i srednju školu. U tom periodu bila je sekretarka aktiva SKOJ-a pri Ženskoj gimnaziji. Kao studentkinja tehničkih nauka, bila je istaknuti partijski radnik za područje Niša i Leskovca. Kada je počeo Drugi svetski rat postala je borac Jablaničkog Narodnooslobodilačkog odreda.

Obezbeđivala je sigurno mesto za sastanke članova i članica KPJ kada su kao edukatori dolazili iz Beograda u Niš. Time je rizikovala mnogo, čak i svoj život.

Policija je decembra 2021. godine otkrila rad partijske organizacije, ali je Nada Tomić uspela da pobegne i izbegne hapšenje. Rad je nastavila u Leskovcu, gde je i uhapšena februara 1942. godine, ali je uspela da pobegne, nakon čega se pridružila Jablaničkom odredu.

Hapšenje

Sredinom aprila 1942. godine, nakon bitke kod Bojnika, Nadu Tomić uhapsili su pripadnici Nedićeve straže. Oni su je predali Bugarima, a ovi, nakon bezuspešnog ispitivanja, Nemcima, koji su je saslušavali u zatvorima u Prokuplji i Leskovcu, specijalnoj policiji u Nišu, a zatim sprovedena u Logor na Crvenom krstu.

Nakon bekstva iz logora Nada Tomić je, zajedno sa Milkom Protić, prešla Južnu Moravu i preko Tešice, Koprivnice i Jastrepca stigle su do topličke Gornje Toponice, gde su bile sklonjene u kući majke poginulog partizana, ali su uskoro otkrivene.

Proboj logora 2. decembar 1942.

Logor 12. februar

U logor su 28. decembra dovedene Nada Tomić i Milka Protić. One su, posle uspešnog bekstva 2. decembra bile prešle Južnu Moravu i preko Tešice, Koprivnice i Jastrepca došl e u topličku G. Toponicu. Sklonile su se u kuću preudate majke poginulog partizana iz Male Plane, ali ih je tu otkrila SDS. Sprovedene su u Prokuplje, zatim u Leskovac, a posle neuspelog pokušaja da lažnim imenima prikriju identitet, u nemački logor u Nišu. U logoru je izvršena rekonstrukcija njihovog bekstva. Milki je čak data prazna puška da bi videli kako bi njome rukovala i kako bi je upotrebila. Nada i Milka streljane su istog dana, odnosno 28. decembra 1942. godine.  Odmah posle toga, pušteni su iz logora članovi njihovih porodica, dovedeni u logor posle bekstva. (Miroslav Milovanovic „Logor na Crvenom krstu u Nišu“).

Posetioci Logora na Crvenom krstu mogu da saznaju njihove priče

Nebojša Ozimić

“Nada Tomić i Milka Protić su bile borci Pasjačke čete i negde aprila meseca 1942. godine u borbama Pasjačke čete sa Bugarima su zarobljene. Nevezano jedna od druge dovedene su u ovaj logor i veoma kratko su u njemu bile.

Ideja da se beži iz ovog logora krenula je, prema svedočenjima logoraša, od Milke Protić i 2. decembra 1942. godine su pokušale da iskoriste opet noćnu šetnju, kao što je to bilo i u provom bekstu, i da pobegnu iz logora sa grupom drugih logoraša.

Sticajem okolnosti nije bilo nikoga da ih prihvati u tom bekstvu pa ih je potera vrlo brzo stigla, uhvatila, vratila u logor i streljala na Bubnju – kako to piše u izjavama preživelih logoraša 28. decembra 1942. godine“ – priča istoričar Nebojša Ozimić, viši kustos Memorijalnog kompleksa Logora na Crvenom krstu.

Međutim, Ozimić navodi da postoje i neke druge izjave da su ubijene nedaleko od logora na mestu gde se danas nalazi škola “12. februar.

Priče o Nadi Tomić i ostalim heroinama Drugog rata koje su prošle golgotu nacističkog logora smrti, privlače veliku pažnju posetilaca:

„Memorijalni kompleks Logora na Crvenom krstu u stalnoj postavci ima predmete Nade Tomić, Milke Protić, Anete Andrejević, Milice Šuvaković – majke Želimira Žilnika, koje posetioci i danas rado gledaju i kroz njih saznaju priču o tim ženama” – priča Ozimić.

 

Ulica u centru Niša nosi ime Nade Tomić

Jedna ulica u centru Niša nosi ime ove hrabre žene. Na početku ulice nalazi se i spomen ploča sa njenim likom.

Spomen ploča Nadi Tomić u istoimenoj ulici postavljena je 1969. godine to je bila divna praksa da se obeležavaju ulice koja je u međuvremenu zamrzla rekao je za Zonu plus istoričar Zavoda za zaštitu spomenika u Nišu Đorđe Stošić, inače autor evidencije ratnih memorijala grada Niša.

Prema oceni istoričara Nebojše Ozimića, topografija Niša je obeležena sećanjem na žrtve logora na Crvenom krstu.

“Pored Anete Andrejević, koja ima svoju ulicu, Nade Tomić takođe, Milka Protić ima čitavo naselje, gde se nalazi i njena bista…Mislim da se grad, odnosno država na lep i pristojan način odužila tim heroinama. Međutim, dah vremena se potrudio da izbriše iz sećanja neke druge osobe sa karte grada“ – ocenio je Ozimić.