Благоје Илијевски, еден од оснивачите и долго години најактивен член на нишкото Здружение на Македонците Вардар, али и човек кој ствара и остварува во македонската национална заедница во Р.Србија.

Уметник и по образование и по вокација и по порекло,војни музичар, диригент во војниот оркестар и потполковник во пензија,истражувач и есеиста и член на редакцијата на Информативниот магазин Македонска Виделина кој се издава под покровителство на Националниот совет на македонската национално малцинство во Р.Србија, поголем дел на својата работа ја посветил на Ниш во кој живее и работи подолго време.

Автор е за Ниш на единствените изложби посветени на мостовите,изворите и извориштата и сакралните објекти во градот и околината.

Ова е неговата приказна за мотивите и подватите за који им посветил неколку години од својот живот.

ОД ИДЕА ДО РЕАЛИЗАЦИЈА

Идеи има разни и разни луѓе своите идеи или ги остваруваат или остануваат само идеи.

Покрај она што го остварив во животот ми требаше нешто да се ја како индивидуа остварам и во нешто што досега не сум го работел, и во тиа размислувања, како уметник од уметничка породица, ми се роди идејата за остварување на нешто ново што досега го нема
направено никој во Ниш. А тоа се проектите кој ги остварив за пориод од шест години.

АНДРИЌЕВИТЕ МОСТОВИ КАКО ИНСПИРАЦИЈА

Првиот на кој работев е “СВИ МОСТОВИ НИША” во 2017.год.каде по обиколката на целата територија на Ниш, а тоа се пет општини и седумдесет приградски населби и села, пронајдов, евидентирав и сликав ореку 170. мостови на седум реки и осум потоци.

Мотив и идеа за овој проект ми беше текстот на нашиот нобеловец Иво Андриќ кој за мостовите вели:

”Од свега што човек у животном нагону подиже и гради, ништа није у мојим очима боље и вредније од мостова. Они су важнији од кућа, светији, општији од храмова. Свачији и према сваком једнаки, корисни, подигнути увек смислено, на месту на коме се уктштају највећи број људских потреба, истрајни су од других грађевина и не слиже ничем што је тајно и зло”.

ПОД СЕКОЈ МОСТ ТЕЧЕ ВОДА

Без вода нема живот на нашава планета, решив да ги пронајдам по можност сите извори во Ниш и окoлината. И така пронајдов, евидентирав и сликав преку 150 извори, како и големите изворишта од кој Ниш се снабдува со една од најкавлитетните води во овој дел на планетата.

Кај што има вода има и живот а дел од животот се и сакралните објекти кои по правило се покрај изворите. И уште еднаш ми се роди идеа да ги пронајдам сите сакрални објекти на територијата на градот Ниш.

ВОДАТА И ВЕРАТА КАКО ИЗВОР НА ЖИВОТОТ

Проектот “САКРАЛНИ ОБЈЕКТИ НИША” 2021.год. е третиот проект со кој заокружив еден триптх на јавните добра на градот Ниш.

Мислам дека успеав да ги пронајдам, евидентирам и сликам скоро сите сакрални објекти на територијата на Ниш.

Сите три проекти се попратени со успешни изложби на кои ги запознав граѓаните на Ниш со она што само јас едини во Ниш го имам видено евидентирани и сликано. Сотоа дадов можност сите граѓани кои ги посетија изложбите да бидат сведоци заедно со мене, на нешто што ретко можат да го видат на едно место.

Сите овие три изложби дадоа можност да се запознаеме со нишките споменици на природата кои имаат духовно, културно, научно, еколошко, образовно, здравствено-рекреативно и туристички потенцијал и представуваат непроцениво богатство на градот Ниш.

СВЕТИЛИШТАТА НА НИШ ВО МИНАТОТО,СЕГАШНОСТА И ИДНИНАТА

За предходните два проекти имам говорено и пишувано, а сега би сакал нешто да кажам за последниот.

На проектот “САКРАЛНИ ОБЈЕКТИ НИША /јуче,данас,сутра./ работев две години. Пронајдов 141 сакрални објект,и со исклучок на пар објекти кои не ги сликав и прикажав на изложбата /од мене позната-непозната причина/.

Изложбата имаше поставка со 133. слики од Ниш и две кои не се на нишката територија, од 141.пронајден сакрални објект. Прикажани се сакрални
објекти на шест конфесији кои имаат свои објекти во Ниш и се регистрирани во Законот за цркви и верски заедници, и едно светилиште кое нее регистрирано во законот ,а тоа е Ромското светилиште Зајде Башче.

Српската православна црква е застапена со 119.објекти/ данас/ постојат 78. цркви, 19. записи и една заветина, потоа седум објекти во институции со ограничен пристап-КПЗ и Војска Србије, шест објекти кои треба да се градат,/утре/ и седум објекти кои некогаш служеле за богослужење/вчера/.

Кога станува збор за другите конфесији постојат 17. објекти : осум.ранохристијански цркви и базилики со мартиријуми, две џамии, и една синагога, /вчера/ две Џамии, и по една Католичка црква, Адвентистичка црква, храм Јеховини сведоци и Ромското светилиште./денес/

94. објекта се наоѓаат на селското подрачје а останатите 42. објекта се во градот Ниш.

Три најголеми цркви во Ниш се Соборниот храм Св.Троица, Храмот Св.Цар Константин и Царица Јелена, и храмот во КПЗ Св. крал Стефан Дечански.

Најголемиот Храм Св.Троица во Ниш го проектирал и градел познатиот Македонски градител во 19.век Андреј Дамјанов од Велес кој на овие простори а и пошироко изградил преку четириесетина цркви и други објекти.

Покрај Ниш, градил во Скопје,Смедерево,Мостар,Сараево,Кратово,Велес, Куманово, Пирот и други места низ Балканот.

Најпоштовани свеци во Ниш се Св.Илија,Св.Никола и Св.Петка на кои им се посветени по 10.цркви.

НИШКА СВЕТА ГОРА

На потегот од селото Каменица па до Кнез Село а тое е воздушна линија не повеќе од три километри се наоѓаат три манастири и десет цркви па предложив да се овој простор прогласи за Света Гора на Ниш.

На овој простор е најстарата црква Св.Троица /или Латинска црква/во Ниш која датира од дванаесетиот век и се наоѓала на северната граница од тогашната Охридска архиепископија.

СВЕТИ МЕСТА ЕДИНСТВЕНИ ВО СВЕТОТ

Две цркви кои најдоа место на изложбата, а не се во Ниш, а мене ми го привлекоа вниманието се Св.Онуфрија покрај Кална, и Св.Богородица во селото Каменица покрај Књажевац.

Првата Св. Онуфрије е деинствена црква посветена на овој светец во овие крајишта а и пошироко.

Втората црква Св.Богородица е црква градена по терк на католичките катедрали, однапред со две кули звонари, и што е уште поинтересно а не може да се види на друго место, фреските на кои е прикажано мачењето и разапнувањето на крст Св.Петка насликана е обнажена како и Исус.

Се прашувате зашто е прикажано и Ромското светилиште Зајде Баџа или Зајде Башче. Постои легенда стара преку 400.години за која пишувал и турскиот патописец Евлија Челебија за ова светилиште а една руска научница има одбрането докторска дисертација написана на 300.страни на Московскиот Универзитет.

ПОСЕТИ НА СВЕТСКИТЕ СВЕТИЛИШТА И ХРАМОВИ

Покрај овие цркви сум посетил голем број цркви и манастири како во Србија така и по светот.

Накратко би ги напоменал поважните како што се манастирот Св.Наум ,црквата Св.Софија и три пештерски цркви во Охрид, манастирот Св.Јован Бигорски, црквата Св.Пантелејмон во Нерези, црквата Св.Спас во Скопје, црквата Св.Ѓорѓи во Старо Нагоричане, Печката патријашија, Грачаница, манастирот Милешева покрај Пријепоље, Жича кај Краљево и голем број манастири во околината на Ниш, Поганово , Темска, Пирковац, Липовица, Св.Роман и др.

Од посетите по светот би ги напоменал катедралата во Салцбург ,позната по својата акустика , седумте оргуљи кои се вградени во неа, и крштевката на Моцарт кој со пет години почнал да свири во истата.

Потоа катедралата Саграда Фамилија/света породица/која се гради 200 години и би требало да се заврши негде до 2030.год.во Барселона.

Во далечниот Пекинг сум ги посетил будистичките храмови во Забранетиот град и Летната резиденција.

Да се биде во Инстанбул, да се не посети Св.Софија /Аја Софија/,као и Плавата Џамија е незамисливо.

Во Ефес ја посетив првата црква на светот посветена на Св.Богородица, како и локалитетот на кој се наоѓалао последното живеалиште на Богородица.

Круна на овие мои посети е посетата на Хиландар каде престојував два дена и една ноќ.

НЕШТО И ЗА ДЕНОВИТЕ ВО ИДНИНА

Пред две години требаше да одам во Јерусалим со што би го заокружил мојот пат по сакралните објекти. Но по некоја неспогодба патот се откажа но се надевам дека во поскоро време ќе се оствари и ова патување.

Да се каже нежто посебно за секоја моја посета на секој сакрален објект од погледот на историјата, градителството, архитектурата, ризниците и библиотеките кои ги поседуваат, легендите и други занимливости, како во земјата така и во странство би требало многу простор и писаниа, но за тоа може негде во иднината.

TRIPTIH NIŠKIH JAVNIH DOBARA

Blagoje Ilijevski, jedan je od najaktivnijih članova niškog Udruženja Makedonaca “Vardar”, ali i stvaralaca makedonske nacionalne zajednice u Srbiji.

Umetnik i po obrazovanju i po vokaciji i po poreklu, vojni muzičar, dirigent vojnog orkestra i potpukovnik u penziji, istraživač i esejsista i član redakcije informativnog lista “Videlina” koji se izdaje pod pokroviteljstvom Nacionalnog saveta makedonske nacionalne manjine u Srbiji, veliki deo svog rada posvetio je i Nišu u kojem već dugo živi i radi.

Autor je za Niš jedinstvenih izložbi posvećenih mostovima, izvorištima i rekama, kao i svetilištima u gradu i okolini.

Ovo je njegova priča o motivima za poduhvat kojem je posvetio nekoliko godina svog života.

OD IDEJE DO REALIZACIJE

Ideja ima raznih! A razni ljudi svoje ideje ili ostvare, ili od svega ostanu samo ideje.

Pored onog što sam u životu ostvario, trebalo mi je da se i kao individua ostvarim u nečemu što do sada nisam radio. U tim razmišljanjima, kao umetnik iz umetničke porodice,rodila mi se ideja o nečem novom, što do sada niko u Nišu nije pokušao, niti uradio. A to su tri projekta koje sam uradio u zadnjih šest godina.

ANDRIĆEVE ĆUPRIJE KAO INSPIRACIJA

Prvi je “SVI MOSTOVI NIŠA”. Radio sam ga 2017.godine. Tokom obilaska celokupne teritorije grada Niša, pet opština i sedamdeset prigradskih i seoskih naselja, pronašao sam, evidentirao i slikao 170 mostova, na sedam reka i osam potoka.

Motiv i ideja za ovaj projekt bio mi je tekst našeg nobelovca Ivo Andrića koji o mostovima kaže: ”Od svega što čovek u životnom nagonu podiže i gradi, ništa nije u mojim očima bolje i vrednije od mostova. Oni su važniji od kuća, svetiji, opštiji od hramova.Svačiji i prema svakom jednaki, korisni, podignuti uvek smisleno, na mestu na kome se ukrštaju najveći broj ljudskih potreba, istrajni su od drugih građevina i ne sliže ničem što je tajno i zlo”.

ISPOD SVAKOG MOSTA TEČE VODA….

Šetajuči pored reka i potoka naišao sam na veliki broj izvora, što mi je dalo ideju za drugi projekat “IZVORI I IZVORIŠTA NIŠA”. Na tome sam radio u 2019.god.

Bez vode nema života na našoj planeti, pa sam rešio da „otkrijem” sve izvore u Nišu i okolini.Tako sam pronašao, evidentirao i slikao preko 150 izvora, ali i velika izvorišta, iz kojih Niš dobija vodu, jednu od najkvalitetnijih u ovom delu sveta.

Gde ima vode ima i života, a deo života su i sakralni objekti koji se po pravilu nalaze pored izvora. I opet mi se rodila ideja da pronađem sve sakralne objekte na teritoriji grada Niša.

VODA I VERA KAO IZVOR ŽIVOTA

Projektom “SAKRALNI OBJEKTI NIŠA”, rađenim u 2021.godini, zaokružio sam triptih o javnim dobrima grada Niša.

Mislim da sam uspeo da pronađem, evidentiram i slikam skoro sve sakralne objekte na teritoriji grada Niša. Sva tri projekta su propraćena uspešnim izložbama na kojima sam upoznao građane Niša sa onim što sam jedini u Nišu video, zabeležio i slikao. Tako su svi posetioci izložbi postali svojevrsni svedoci mojeg istraživanja, doživljaja i rada. Sve tri izložbe omogućile su nam da se upoznamo sa niškim spomenicima prirode, koji imaju duhovni, kulturni, naučni, ekološki, obrazovni, zdravstveno-rekreativni i turistički potencijal i predstavljaju neprocenjivo bogatstvo grada Niša.

SVETILIŠTA NIŠA U PROŠLOSTI, SADAŠNJOSTI, ALI I BUDUĆNOSTI

Do sada sam više puta govorio i pisao o prvim projektima, a sada želim da nešto kažem o poslednjem. Na projketu “SAKRALNI OBJEKTI NIŠA (juče,danas,sutra)“ radio sam dve godine. Pronašao sam 141 sakralni objekat, ali nekoliko njih nisam slikao i prikazao na izložbi (razlog je meni poznat). Tako je izložbena postavka obuhvatila 133 fotografije iz Niša i dve koje nisu sa niške teritorije. Prikazani su sakralni objekti šest konfesija. Svi su registrovani u Zakonu o crkvama i verskim zajednicima, sem jednog. To je Romsko svetilište Zajde Bašće.

Srpska pravoslavna crkva je zastupljena sa 119 objekata (danas postojećih 78 crkava, 19 zapisa i jedna zavetina, zatim sedam objekta u institucijama sa ograničenim pristupom – KPZ i Vojska Srbije, šest objekata koji su u planu izgradnje (“sutra”) i sedam objekata koji su nekad služile za bogosluženje (“juče”).

Kada je reč o drugim konfesijama, postoji još 17 objekata: nekadašnjih osam ranohrišćanskih crkava i bazilika sa martirijumima, dve džamije i jedna sinagoga (“juče”) kao i dve džamije koje i danas postoje, te po jedna Katolička crkva, Adventistička crkva, hram Jehovinih svedoka i pomenuto Romsko svetilište (“danas”).

Ukupno 94 objekta nalazi se na seoskom području, a ostala 42 u gradu Nišu.

Tri najveće crkve u Nišu su Saborni hram Sv.Trojica, hram Sv.cara Konstantina i carice Jelene i hram u KPZ Sv. kralja Stefana Dečanskog.

Najveći hram Sv.Trojice u Nišu projektovao je i gradio poznati Makedonski neimar Andrej Damjanov iz Velesa. On je na ovim prostorima, a i šire izgradio preko četrdeset crkava i drugih objekata.

Pored Niša gradio je u Skoplju, Smederevu, Mostaru, Sarjevu, Kratovu, Velesu, Kumanovu, Pirotu i drugim mestima širom Balkana.

Najpoštovaniji sveci u Nišu su Sv.Ilija, Sv.Nikola i Sv.Petka. Njima je posvećeno po deset crkava.

“NIŠKA SVETA GORA”

Na potezu od sela Kamenice do Knez Sela, a to je vazdušnom linijom ne više od tri kilometra, nalaze se tri manastira i deset crkava. Zato je moj predlog da se ovaj prostor proglasi za Nišku Svetu Goru.

Na ovom prostoru je i najstarija crkva Sv.Trojice ,ili „Latinska crkva“ u Nišu, koja datira iz dvanaestog veka i nalazila se na severnoj granici tadašnje Ohridske Arhiepiskopije.

SVETA MESTA JEDINSTVENA U SVETU

Dve crkve koje su našle mesto na ovoj izložbi, a nisu u Nišu, su Sv.Onufrije kod Kalne i Sv. Bogorodica u selu Kamenica kod Knjaževca.

Prva Sv.Onufrije je jedinstvena crkva posvečena ovom svecu u našim krajevima, a i šire.

Druga, crkva Sv.Bogorodica je crkva građena po modelu katoličkih katedrala, spreda sa dve kule zvonare i što je još interesantnije, a ne može da se vidi na drugom mestu, oslikana je freskama na kojima je prikazano mučenje i raspeće na krstu gde je Sv.Petka naslikana obnažena, kao i Isus.

Ako se pitate zašto je prikazano i Romsko svetilište „Zajde Badža“ ili „Zajde Bašće“, odgovor je u legendi staroj preko 400 godina. O svetilištu je pisao i turski putopisac Evlija Čelebija, a jedna ruska naučnica odbranila je doktorsku disertaciju od 300 stranica na Moskovskom Univerzitetu.

POSETE SVETSKIM SVETILIŠTIMA I HRAMOVIMA

Pored ovih sakralnih objekata, posetio sam i veliki broj crkava i manastira, kako u Srbiji tako i u svetu. Kao meni najvažnije izdvajam Manastir Sv.Nauma, crkvu Sv.Sofije i tri pećinske crkve u Ohridu, te manastir Sv.Jovana Bigorskog, crkvu Sv.Pantelejmona kod Nerezi, crkvu Sv.Spasa u Skoplju, crkvu Sv.Đorđa u Starom Nagoričanu, Pećku Patrijašiju, Gračanicu, manastir Mileševa kod Prijepolja, Žičau kod Kraljeva. Takođe, i veliki broj manastira u okolini Niša – Poganovo,Temska, Pirkovac, Lipovac,Sv.Roman i dr.

Sa putovanja po svetu, spomenuo bih posetu Katedrali u Salcburgu, poznatoj po svojoj akustičnosti i sedam ugrađenih orgulja. Poznata je i po krštenju Mocarta, koji je sa pet godina počeo da svira u njoj. Zatim, katedralau Sagrada Familija (sveta porodica ) u Barseloni koja se gradi već 200 godina i trebalo bi da se završi negde do 2030. godini.

U dalekom Pekingu posetio sam budističke hramove u Zabranjenom gradu i Letnjoj rezidenciji.

Da se bude u Instanbulu,a da se ne poseti Aja Sofija, kao i Plava Džamija, prosto je nezamislivo.

U Efesu sam posetio prvu crkvu na svetu posvećenu Sv.Bogorodici , kao i mesto poslednjeg prebivališta Sv. Bogorodice.

Kruna ovih mojih poseta je poseta Hilandaru, gde sam proveo dva dana i jednu noć.

NEŠTO I ZA DANE BUDUĆE

Pre dve godine trebalo je da odem do Jerusalima, čime bi zaokružio svoje putovanje po sakralnim objektima. Ipak, zbog nesporazuma, put je otkazan, ali se nadam da ću u skorije vreme i ovo putovanje da se ostvari.

Moglo bi se još puno toga reći o svakoj od mojih poseta ovim svetim objektima, kako sa stanovišta istorije, graditeljstva, arhitekture, tako i o riznicama i bibliotekama koje poseduju, legendima i drugim zanimljivostima… Zato, o tom možda negde u budućnosti.

Ovaj projekat sufinansiran je sredstvima Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.