Feliks Romuluijana – kasnoantička rimska palata kod Gamzigrada, predstavlja jedinstveno arheološko nalazište blizu grada Zaječara u Istočnoj Srbiji. Palata je građena krajem 3. i početkom 4. veka nove ere. Sagradio ju je rimski car Galerije kao svoju rezidenciju. I upravo je na tom mestu planirao da provede duboku starost, ali je nekoliko godina nakon početka gradnje ovog utvrđenja preminuo.

Arheolozi kažu da je ovo izuzetno značajno arheološko nalazište ne samo za Srbiju, već i za za istoriju Evrope i sveta.

Ja bih priču počeo od cara Dioklecijana koji je svojim reformama podelio carstvo na četiri dela. Jedan od njegovih savladara car Gaj Galerije koji je malo potcenjen u literaturi. Uspeo je da osim Feliks započne uređivanje i drugih gradova na Balkanskom poluostrvu, kao što su Solun i Sofija, kaže istoričar Zavoda za zaštitu spomenika kulture Niš Đorđe Stošić.

Život u palati egzistirao je do 11. veka. Čak i posle njegove smrti, ali kada on umire, palata polako pada u zaborav i postaje utočište ljudi koji beže od napada varvara, objašnjava turistički vodič Biserka Milkić Čikarić.

 

Dugo nije bila poznata prava istina o Feliks Romulijani. Krajem 18. veka retko ko je znao kome palata ripada. Tek nakon više od 100 godina istraživanja konačno je utvrđeno da se radi o carskoj palati, a ne o vojnom logoru.

Do 1984. godine nađen je jedan predmet arhivolta, na njenu je bio natpis feliks romulijana – srećna ili božanska Romula. Podnih mozaika ima velikih površina i fragmenata, neki od njih su izvučeni i deo su stalne postavke Narodnog muzeja u Zaječaru..Na neki način su postale i simbol Feliks Romulijane, kaže vodič na arheološkom lokalitetu Feliks Romulijana Miloš Jakovljević.

Ono što posebno fascinira jeste da uvek ima mesta novim otkrićima na Feliks Romulijani. Arheolozi sa Arheološkog instituta Beograd sada istražuju istočnu kapiju severnog naselja Feliks Romulijane. U tome im pomaže Nemački arheološki insitut, sa kojima imaju dugogodišnju saradnju.

 

Sada smo započeli istraživanja na istočnoj kapiji severnog naselja Feliks Romulijane, to je jedan deo koji se nalazi izvan palatijalnog kompleksa, u prvoj polovini 4. veka. Od tada do danas su tu bile njive, sada mi ponovo otvaramo taj prostor, istražujemo severnu prostoriju istočnog ulaza, cilj nam je sagledamo urbanizaciju ovog severnog dela Romulijane. Već smo stigli do nekih ruševinskih nivoa gde se pojavljuju zidovi te prostorije, kaže dr Stefan Pop Lazić sa Arheološkog instituta Beograd.

Feliks Romulijana prema poslednjem preseku ove godine beleži rekordan broj posetilaca , čak 30.000, što je duplo više od proseka poslednjih deset godina.

Feliks Romulijana je nama biser kulture i turističkog potencijala. Brojne posete turista i ekskurzije govore u prilog tome koliko je nama Feliks Romulijana značajna, kaže gradska većnica za kulturu i informisanje Elena Matković. 

Puno ulažemo u nematerijalno kulturno nasleđe. Izgradnja Vizitorskog centra nulazi u finalnu fazu, raspisan je tender, to finansira delegacija Evropske unije, uz posredstvo grada Zaječara i GIZ-a, kaže direktor Narodnog muzeja Zaječar Vujadin Milošević.

***Ovaj projekat sufinansiran je sredstvima Grada Zaječara. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.