U okviru starog surduličkog groblja sa Crkvom Svetog Pantelejmona postojalo je srpsko ratničko groblje. Prema podacima Arhiva Jugoslavije, tu se nalazilo 26 grobova vojnika. Ipak, na terenu nema tragova srpskih ratničkih spomenika.

Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš izradio je studiju zaštite graditeljskog nasleđa Surdulice, kroz koju je propisao sve mere zaštite ovog prostora.

Na putu prema selu Donje Romanovce nalazi se staro građansko groblje sa Hramom Svetog Pantelejmona, koji je izgrađen 1923. godine, na temeljima starog manastira koji se tu ranije nalazio.

Oslikan je 1925. godine. Ikonostas koji vidimo je radio Đorđe Zografski. Temelji starog manastira su bili srušeni. Manastir je bio posvećen Svetom Romanu. Bio je iz vremena turskog perioda. Tačan datum i podatke po tom pitanju nemamo.Ali se zna da je ovaj prostor bio izuzetno naseljen I da je stanovništvo koje je ovde živelo bilo srpskog porekla, kaže starešina Hrama Svetog Pantelejmona protojerej Milenko Pijevac. 

Po manastiru je današnje selo dobilo ime.

Imamo krst koji je poklon preduzimača iz Crne Trave, na kome piše da je posvećen crkvi Svetog Romana, odnosi se na manastir na čijim temeljima je sadašnja crkva sagrađena, dodaje Pjevac.

Na severozapadnom delu starog surduličkog građanskog groblja postojalo je Srpsko ratničko groblje.

Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš uradio je studiju graditeljskog nasleđa Surdulice, takođe i studiju zaštite ratnih memorijala Opštine Surdulica. Staro groblje u Surdulici je bitno iz više razloga jer su se na prostoru Vlasine, koja je deo surduličke opštine, vodile velike bitke od 1913. Do 1915. Godine. Deo vojnika koji je nastradao na tom delu fronta sahranjen je na starom surduličkom groblju. Na starom groblju su inače pronađene kosti surduličkih mučenika, koji su pobijeni za vreme bugarske okupacije, objašnjava istoričar Zavoda za zaštitu spomenika kulture Niš Đorđe Stošić.

Na poziciju vojničkog groblja u okviru građanskog groblja u Surdulici ukazuju dokumenti nastali u periodu između dva svetska rata, koji se čuvaju u fondovima Arhiva Jugoslavije. Prema podacima iz arhiva, na groblju se nalazilo 26 grobova srpskih vojnika.

Osim skice mesta na groblju gde su sahranjeni vojnici, koja se čuva u Arhivu Jugoslavije i popisa poginulih i umrlih u toku ratnih operacija na Vlasini, ne postoje precizniji podaci.

Volim da istaknem da je Surdulica grad koji ima zaista viševekovnu tradiciju. Na teritoriji Opštine Surdulica je mnogo značajnih objekata koje treba sačuvati, kaže predsednica Opštine Surdulica Aleksandra Popović. 

Aprila 2009. godine na starom surduličkom groblju, pri izgradnji porodične grobnice, na dubini od jednog metra, pronađen je deo kostiju surduličkih mučenika, koje su u decembru 2009. godine prebačene u Crkvu Svetog Pantelejmona na groblju. Na mesto gde su pronađene kosti postavljena je spomen ploča.  

***Ovaj projekat sufinansiran je sredstvima Opštine Surdulica. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.