Stara planina spada u mlade venačne planine, sa brojnim lepotama, koje su nedovoljno poznate ljudima. Naziva se još i Balkan, po čemu je i čitavo poluostrvo na kome se planina nalazi dobilo naziv Balkansko poluostrvo.

Predstavlja prirodnu granicu između Srbije i Bugarske. Pruža se od Vrške Čuke na severu, do Dimitrovgrada na jugu, u dužini od oko 100 km. Udaljena je 70 km od Niša, 100 km od Zaječara, 50 km od Knjaževca ili Pirota, a od Beograda 330 km.

Bogata je vodama i predstavlja kolevku dve reke: Nišave i Timoka. Ostale značajne reke na ovim prostorima su Toplodolska reka, Visočica, Dojkinačka reka, Jelovička reka i Rosomačka reka.

Pašnjaci Stare planine su nakon drugog Svetskog rata napasali i do 500 000 ovaca, a od njihovog mleka i danas se pravi jedan od najkvalitetnijih sireva na svetu – Pirotski ili Saroplaninski kačkavalj.

Stara Planina predstavlja jedan od najznačajnijih turističkih centara Srbije, sa velikim potencijalom za razvoj zimskog, planinskog, lovnog, biciklističkog i seoskog turizma.

Stara planina je Uredbom iz 1997. godine stavljena pod zaštitu i proglašena je za park prirode. Kao takva svrstana je u prvu kategoriju pod zaštitom države.

Čitavo ovo područje parka prirode karakteriše veliki broj biljnih i životinjskih vrsta, a posebno onih koje su endemične pa zato i čine ovo područje specifičnim i interesantnim sa svih aspekata a posebno sa aspekta turizma.

Karakteristične endemične biljne vrste su: rosulja, runolist, lincura, beli lokvanj, Pančićev pelen, tu raste i najmanji bor u Evropi, bor krivulj, smrče, hrast lužnjak u ataru sela Sopot, crni bor u ataru sela Rsovci i druge vrste.

Kad je reč o životinjskom svetu, mogu se sresti tetreb, koga još ima samo na Tari, beli orao, suri orao, droplja, sova i dr. U ovom delu ima ukupno 160 vrsta ptica, a od toga 92 se vode kao prirodna retkost.

Od drugih životinjskih vrsta, na Staroj planinin ima medveda, srna, divljih svinja, a tu su i jeleni lopatari, vidre, divokoze… Mogu se sresti i slepo kuče, kuna, zlatica, vuk, lisica i dr.

Na području Stare planine nalazi se nekoliko strogih rezervata prirode i prirodnih retkosti.

SRP “Arbinje” pod zaštitom je od 1985. Godine, pod nazivom “Smrča”, formacije šuma smrče, lokalitet “Tri čuke”, stanište bora krivulja, lokalitet “Bratkova strana” stanište smrče, kleke, borovnice i tetreba, lokalitet “Vražja glava” stanište bukve i javora, lokalitet “Kopren” stanište biljke rosulje, lokalitet na području sela Osmakova na brdu Kolaš.

Мeđu prirodnim retkostima ubrajaju se i lokalitet Tri kladenca, izvorište Dojkinačke reke, kao i kraška uvala Ponor iznad sela Dojkinci, crni bor u selu Rsovci i mnogi drugi.

Svi oni su i deo turističke ponuda Pirota i Stare planine, dobro obeleženi signalizacijom i mestima za odmor i predah.

Izvor i fotografije: https://www.topirot.com

PROGRAMI

Pirot centar – Dag banjica

Dužina 6,3 km
Minimalna nadmorska visina: 371 m
Maksimalna nadmorska visina: 495 m
Ukupan uspon: 152 m
Kontakt vodiča +381600902600 Jovan
skyteamsrbija@gmail.com

Vidikovac Kozji kamen

Dužina: 6 km
Minimalna nadmorska visina: 1026 m
Maksimalna nadmorska visina: 1130 m
Ukupan uspon: 158 m
Kontakt vodiča +381600902600 Jovan
skyteamsrbija@gmail.com

Dojkinci – Pakleški vrh – Kovačevo – Brlog – Dojkinci

Dužina: 17,1 km
Minimalna nadmorska visina: 875 m
Maksimalna nadmorska visina: 1339 m
Ukupan uspon: 608 m
Kontakt vodiča +381600902600 Jovan
skyteamsrbija@gmail.com

Dojkinci -Ponor-Kopren-3 Čuke-Vražja Glava-Beleđe-Arbinje-Dojkinci

Dužina: 36 km
Minimalna nadmorska visina: 875 m
Maksimalna nadmorska visina: 1954 m
Ukupan uspon: 1267 m

Kontakt vodiča +381600902600 Jovan

skyteamsrbija@gmail.com

Dojkinci – Ponor – Tupavica – Dojkinci

Dužina: 19,6 km
Trajanje: 4 s
Minimalna nadmorska visina: 875 m
Maksimalna nadmorska visina: 1577 m
Ukupan uspon: 827 m
Kontakt vodiča +381600902600 Jovan
skyteamsrbija@gmail.com

Raj i za ribolovce

Tu su i dvodnevni i trodnevni aranžmani autobusom koji vas od Pirota vode ka raznim zanimljivim lokacijama u okolini: ka selima Rsovci, Vrelo i Dojkinci, ka Temskoj, ka maniastiu Poganoo, jednodnevni ka vodopadu Pilj, visokom 64 metra. A za ribolovce je pripremljen i poseban program koji im pruža mogućnost pecanja na staroplaninskoj reci Visočica od sela

Rsovci do kanjona Vladikine ploče, ili mušičarenja u blizini Dojkinaca.

PEĆINE

Na obroncima Stare planine, sem brojnih sela autentične arhitekture i pejzaža, izletišta, izvora, crkava i manastira, skrivene su i brojne pećine.

Pećinа Vlаdikine ploče

Pećina Vladikine ploče smeštenа u istoimenoj klisuri, između selа Pаklešticа i selа Rsovci, nа Stаroj plаnini. U ovom delu klisure postoji još nekoliko pećinа koje se mogu uočiti iznаd rečnog koritа Visočice, nа visini od 80 metаrа. Teško se dolazi do ovih pećinа i to isključivo pešice. Izdvаjаju se sledeće pećine: Vlаdikinа pločа (dugаčkа 660m), Mišjа pećinа (83m), Vodenа pećinа (63m), Pećinа kod Lipe (60m), pećinа Toplicа (35m), Lаdnа pećinа (17m), Trifunovа pećinа (15m) i pećinа Potpeć (14m).

Pećina Vladikine ploče jedinstveni je geomorfološki fenomen, veoma malo i nedovoljno istražena, sa bogatim pećinskim nakitom fascinantnih oblika, boja i izgleda. Udruženje speologa i članovi Planinarskog Saveza Srbije, u novembru 2019.godine istraživali su i zabeležili pećinske sisteme i kanale sa predivnim dvoranama, stalaktitima i drugim pećinskim nakitom. Do ovih delova pećine stiže se veoma teško, u posebno doba godine i uvek u društvu stručnjaka, speleologa i planinskog vodiča. Takođe i sam put do pećine Vladikina ploča obeležen je signalizacijim i markacijom od sela Rsovci i za ovu pešačku stazu važe pravila prisustva planinskog vodiča i zahteva fizičku kondiciju. Grandiozan je pogled kada ste ispred pećine i ukoliko imate vremena i želje morate posetiti ovaj turistički lokalitet.

Velika pećina

Velika pećina nаlаzi se 7km udaljena od Pirotа u blizini selа Držinа, na putnom pravcu ka Dimitrovgradu. Dužine je 1440 metаrа i visine 30 metаrа. Imа četiri dvorаne, bogаtа je posebnim oblicimа pećinskog nаkitа od snežnobelog kolutа, а po svom bogаtstvu spаdа u red lepših pećinа u kаrstu Istočne Srbije. Nikada nije dovoljno proučavana i speleološki ispitana i stoga ne toliko turistički atraktivna. Pristup do same pećine je otežan i nije dovoljno obeležen, kao što ni sama pećina nije osvetljena. Ako zaista imate nameru da posetite ovu pećinu, obavezno u pratnji iskusnog speleologa ili planinskog vodiča.

Pećinа Vetrenа dupkа

Pećinа Vetrenа dupkа, jednа od nаjvećih u ovom delu Srbije, nаlаzi se nа severnim ogrаncimа Vlаške plаnine, u blizini sela Vlasi. Podeljenа je u pet izuzetno interesаntnih celinа. Dužinа pećine je 4150 metаrа i kаo i većinа ovih oblikа reljefа, u ovom krаju, nije do krаjа ispitаnа i još uvek je nedovoljno  pristupаčnа posetiocimа. Do samog ulaza u pećinu Vetrena dupka staza je markirana i obeležena, ali morate biti vrlo pažljivi. Ulaz u pećinu je takođe uzak i zahteva provlačenje u jednom malom delu, tako da i garderobu treba prilagoditi prilikom posete. Takođe obavezna je upotreba šlema i lampe koje se mogu iznajmiti kod nekih od planinskih vodiča iz Pirota.

***Ovaj tekst deo je projekta sufinansiranog sredstvima Grada Pirota. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.