ДЕНОВИ НА МАКЕДОНСКАТА КУЛТУРА: ОД ИДЕЈА ДА СЕ СЛУШНЕ МАКЕДОНСКИОТ ГЛАС, ДО БРЕНД НА ГРАДОТ НИШ

„Националната заедница од различни националности“ звучи подобро од „национално малцинство“, вели Благе Петрушески, претседател на Здружението на граѓаните од македонското национално малцинство за Нишавската околија „Вардар“ Ниш.

„Затоа што, како што објаснува, зборот„ заедница “најдобро го објаснува животот на припадниците на македонското национално малцинство во Ниш – заедница со сите други луѓе од различна националност. Како и да е, законот е закон, но не ги спречува припадниците на македонското малцинство во Ниш, предводени од Здружението на Македонци „Вардар” Ниш, и оваа година да ги реализират Деновите на македонската култура во Ниш, во единство и соработка со сите други. Тоа е манифестација која, по осум години, стана традиција.

Кога започнавме, не беше лесно! Првиот чекор е секогаш најтежок, но кога веќе го направивме, секој следен беше полесен. Така, овој настан беше подобар и побогат по содржина од година во година. Размислувавме како да го претставиме нашето здружение и заедницата што живее, работи и функционира во Ниш многу подолго од него, и така се родија Деновите на македонската култура. Започна со скромна помош на Министерството за култура, но помогнаа и градските институции и некои јавни претпријатија, како и Нишката градска општина Палилула, и успеавме да ја реализираме таа идеја. Немавме никакво искуство, но работата, добрата волја и желбата на сите од Здружението ни овозможија да напредуваме од година во година, вели Петрушески.

На чело на Здружението на Македонци „Вардар” Ниш во тоа време беше Благоје Илијевски, сега член на Националниот совет на македонското национално малцинство во Србија. Потврдува дека идејата всушност потекна од Блеге.

Дојде и рече: “Ајде да организираме Денови на македонската култура!” Реков: „Благе, идејата ти е одлична! Запиши што мислиш дека треба да работиме“. И човекот напиша, се организиравме и тргнавме. Да, беше тешко, само три -четири настани во таа прва година, но така македонскиот глас почна да се слуша во Ниш, дека нешто се случува, да го презентираме она што го создаваат Македонците што живеат и работат во Србија, се присеќа Илијевски.

А реакциите на публиката беа одлични! Салите беа полни – со Македонци во Ниш, но и со други, „немакедонци“, соседи и сограѓани.

Успеавме да стапиме во контакт со театарската група на КУД „МиркаГинова“ од Демир Капија, преку еднa нашa Македонка и нејзиниот брат. Организиравме гостување и салата на Нишкиот куклен театар беше полна! Тие изведоа една драма, луѓето излегоа плачејќи по претставата. И така, од тој настан, дојдовме до манифестација што сега трае 10 и повеќе дена и која има многу настани и која ги опфаќа скоро сите полиња на културно творештво, вели Илијевски.

Така, сега Деновите на македонската култура претставуваат театри од Македонија, но и поети, сликари, музичари и композитори, филмска уметност, како и традиционални македонски ора и песни. Секоја година, овој настан им ги претставува на нишката публика творците и уметниците со македонско потекло на поетски и литературни вечери, изложби, театарски претстави, концерти на културно -уметнички друштва.

Ма од минатата година и концерти на класична музика со репертоар на македонски композитори.

Скапо е да се доведе симфониски оркестар, или некој помал оркестар, сето тоа чини пари, па тргнавме со помош на локалните сили. Ги поканивме Анита Ферлеж Ераковиќ сопран која студираше пеење во Скопје и Данка Пајиќ клавир, и тие одржа концерт, а планираме следната година да доведеме некој оркестар од Македонија, вели Илијевски.

Петрушески додава дека, покрај хроничниот недостаток на пари, всушност е најкомплицирано да се задоволат сечиј вкус и преференции, но дека тие се обидуваат да ја направате програмата што е можно поразновидна.

„Мојата амбиција е ова да стане бренд на градот Ниш! Ова го организираме не само за членовите на македонската национална заедница во Ниш, туку и за сите жители на Ниш, нашите сограѓани! Да видат барем дел од културното богатство на Македонците, оние што живеат, работат и творат во Србија, но и во странство. Затоа секој пат со студ во срцето пред почетокот на претставата, концертот, изложбата, поетската вечер, чекам да видам колку публика ќе дојде. Затоа што вложуваме многу време, напор, нерви, како и уметниците, и сакаме што повеќе луѓе тоа да го видат “, објаснува Петрушески.

Деновите на македонската култура во Ниш се финансиски поддржани од Министерството за култура на Србија и Националниот совет на Македонците во Србија. Но, членовите на здружението „Вардар“ велат дека манифестацијата не можеше да се организира без поддршката и помошта на културните институции во Градот Ниш, кои не го наплатуваат просторот за реализација на настанот.

„Долги години, имаме исклучителна соработка со Градот Ниш и неговите установи и институции. Наидуваме на секое разбирање, каде и да се појавиме!“, Заклучува Илијевски.

ВЛИЈАНИЕТО НА КОРОНАТА

Членовите на Здружението на Македонци „Вардар“ Ниш велат дека сите се целосно вакцинирани, па почнале да ја примаат и третата доза. Сепак, тој додава дека пандемијата имала големо влијание на се, пред се на начинот на организација и обем, а со тоа и на квалитетот на манифестацијата.

Веројатно има луѓе што би дошле, но се плашат од короната. Затоа го организиравме отворањето на годинешните Денови на македонската култура и поетската вечер како прв настан, на отворено. Беше македонско-српска поетска вечер во дворот на Народната библиотека Стеван Сремац и беше прекрасно! Но, вториот планиран настан, гостувањето на фолклорната група на КУД на пензионери од Куманово, кое требаше да настапи со концерт на македонски игри и песни, беше откажан. Имено, се покажа дека на тестот за ПЦР пред заминување за Ниш, тројца членови на оркестарот и исто толку играчи од групата биле позитивни! Вели Петрушески.

Илијевски додава дека имале сличен проблем со поетите – наместо двајца поети, само еден дошол од Македонија, бидејќи брзиот тест на другата поетеса на граница бил позитивен.

За среќа, имаме член во Здружението – поетесата Милијана Сета, а исто така имаме добра соработка со бројни поети од Ниш, па покрај Милијана, ги поканивме Далматинка Станковиќ и Јовица Ѓуриќ и со тоа ја пополнивме програмата, вели Илијевски.

DANI MAKEDONSKE KULTURE: OD IDEJE DA SE ČUJE MAKEDONSKI GLAS, DO BRENDA GRADA NIŠA

“Nacionalna zajednica različitih nacionalnih pripadnosti” bolje zvuči nego li “nacionalna manjina”, kaže Blage Petrušeski, predsednik Udruženja Makedonaca u Nišu “Vardar”. Jer, kako kaže, reč “zajednica” najbolje objašnjava i život pripadnika makedonske nacionalne manjine u Nišu – zajedništvo sa svim ostalim ljudima različitih nacionalnih pripadnosti.

Ipak, zakon je zakon, ali pripadnike makedonske manjine u Nišu, predvođeni Udruženjem Makedonaca „Vardar“ Niš, ne sprečava da u zajedništvu i saradnji sa svima ostalima realizuju Dane makedonske kulture u Nišu. Reč je o manifestaciji koja je, posle osam godina, prerasla u tradiciju.

Kada smo počinjali, nije bilo lako! Prvi je korak uvek najteži, ali kada smo ga već napravili, svaki naredni je bio lakši. Tako je ova manifestacija iz godine u godinu bila bolja i bogatija sadržajima. Razmišljali smo kako da predstavimo svoje udruženje i zajednicu koja mnogo duže od njega živi, radi, funkcioniše u Nišu, i tako su se i rodili Dani makedonske kulture. Krenulo je uz skromnu pomoć Ministarstva kulture, ali pomogle su i gradske ustanove i neka javna preduzeća, kao i niška gradska Opština Palilula i uspeli smo da tu ideju realizujemo. Nismo imali nikakvo iskustvo, ali rad, dobra volja i želja svih iz Udruženja omogućili su nam da guramo iz godine u godinu, kaže Petrušeski.

Na čelu Udruženja Makedonaca „Vardar” Niš tada je bio Blagoje Ilijevski, sada član Nacionalnog saveta makedonske nacionalne manjine u Srbiji. Potvrđuje da je ideja zapravo potekla od Blageta.

Došao je i rekao: “Hajde da organizujemo Dane makedonske kulture!” Rekoh: “Blage, ideja ti je odlična! Napiši šta misliš da bi trebalo da radimo.” I čovek je napisao, organizovali smo se i krenuli. Jeste da je bilo teško, samo tri -četiri događaja te prve godine, ali je tako počeo da se čuje makedonski glas u Nišu, da se nešto dešava, da predstavljamo ono što stvaraju Makedonci koji žive i rade u Srbiji, priseća se Ilijevski.

A reakcije publike su bile odlične! Sale su bile pune – i Makedonaca u Nišu, ali i onih drugih, “nemakedonaca”, komšija i sugrađana.

Uspeli smo da preko jedne naše Makedonke i njenog brata stupimo u kontakt sa pozorišnom grupom KUD „Mirka Ginova“ iz Demir Kapije. Organizovali smo gostovanje i sala Niškog lutkarskog pozorišta je bila puna! Izveli su jednu dramu, ljudi su posle predstave izlazili uplakani. I tako smo od tog događaja došli do manifestacije koja sada traje 10 i više dana i koja ima puno dešavanja i koja obuhvata skoro sva polja kulturnog stvaralaštva, kaže Ilijevski.

Tako sada Dani makedonske kulture predstavljaju i teatre iz Makedonije, ali i pesnike, slikare, muzičare i kompozitore, filmsku umetnost, kao i tradicionalnu makedonsku igru i pesmu.

Svake godine niškoj publici ova manifestacija predstavi stvaraoce i umetnike makedonskog porekla na pesničkim i književnim večerima, izložbama, pozorišnim predstavama, koncetima kulturno-umetničkih društava, a od prošle godine i koncertima ozbiljne muzike sa repertoarom makedonskih kompozitora.

Skupo je dovesti simfonijski orkestar, ili neki manji orkestar, sve to košta, pa smo krenuli uz pomoć domaćih snaga. Pozvali smo Anitu Ferlež Eraković sopran koja je studirala pevanje u Skoplju i Danku Pajič klavir i one su održala koncert, a planiramo da sledeće godine dovedemo i neki orkestar iz Makedonije, kaže Ilijevski.

Petrušeski dodaje da je, sem hroničnog manjka para, zapravo najkomplikovanije zadovoljiti svačiji ukus i preference, ali da pokušavaju da program bude što raznovrsniji.

“Moja je ambicija da ovo postane brend Grada Niša! Mi ovo ne organizujemo samo za pripadnike makedonske nacionalne zajednice u Nišu, već za sve Nišlije, naše sugrađane! Da oni vide bar deo kulturnog bogatstva Makedonaca, onih koji žive, rade i stvaraju u Srbiji, ali i van nje. Zato svaki put sa jezom u srcu pred početak predstave, koncerta, izložbe, pesničke večeri čekam da vidim koliko će publike doći. Jer mi ulažemo puno vremena, truda, nerava, isto tako i umetnici i želimo da to vidi što više ljudi,”objašnajva Petrušeski.

Dane makedonske kulture u Nišu finansijski podržava Ministarstvo kulture Srbije i Nacioanlni savet makedonaca u Srbiji. Ali članovi udruženaj Vardar kažu da manifestacije ne bi bilo da nema podrške i pomoći institucija i ustanova kulture u Gradu Nišu, koje ne naplaćuju prostor za realizaciju događaja.

Već dugo godina imamo izuzetnu saradnju sa Gradom Nišom i njegovim ustanovama i institucijama. Nailazimo na svako razumevanje, gde – god da se pojavimo!, zaključuje Ilijevski.

UTICAJ KORONE

Članovi Udruženja Makedonaca “Vardar” Niš kažu da su svi oni potpuno vakcinisani, pa i počeli da primaju i treću dozu. Ipak, dodaje da je pandemija puno uticala na sve, pre svega na način organizacije i na obim, pa samim tim i na kvalitet manifestacije.

Verovatno ima ljudi koji bi došli, ali se boje korone. Zato smo i otvaranje ovogodišnjih Dana makedonske kulture i pesničko veče kao prvi događaj organizovali na otvorenom. Bilo je makedonsko-srpsko poetsko veče u dvorištu Narodne biblioteke Stevan Sremac i bilo je predivno! Ali već drugi planirani događaj, gostovanje folklorne grupe KUD penzionera iz Kumanova koje je trebalo da nastupi sa koncertom makeonskih igara i pesama je otkazan. Naime, ispostavilo se da su na PCR testiranju pred polazak u Niš, tri člana orkestar i isto toliko igrača tog društva bila pozitivna! kaže Petrušeski.

Ilijevski dodaje da su sličan problem imali i sa pesnicima – umesto dvoje pesnika, iz Makedonije je stigao samo jedan, jer je brzi test druge pesnikinje na granici bio pozitivan.

Na sreću, u Udruženju imamo članicu – pesnikinju Milijanu Setu, a imamo i dobru saradnju sa brojnim pesnicima iz Niša, pa smo pored Milijane pozvali i Dalmatinku Stanković i Jovicu Đurića i tako ispunili program, kaže Ilijevski.

Ovaj projekat sufinansiran je sredstvima Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.